Syrië: twee scenario’s voor vrede met Israël

Ahmad al-Sharaa, de nieuwe sterke man in Syrië, wil vrede met Israël, maar dan wel op zijn voorwaarden. De Golan Hoogvlakte moet stapsgewijs worden teruggegeven en ook eist hij mogelijk delen van Libanon op. Dat laatste levert waarschijnlijk nog spanningen met Beiroet op. Israël heeft nog niet gereageerd. Al-Sharaa is momenteel bezig om zijn regime internationaal te bevestigen en legitimeren.

Israëlische media maakten vrijdag melding over de plannen van Al-Sharaa, dankzij Syrische bronnen die op hun beurt inlichtingen aanhalen. Als het aan de president ligt, zijn er twee wegen om tot vrede met Israël te komen. Voor een vredesdeal wil hij een derde van de Golan Hoogvlakte terugkrijgen. Nog eens eenderde mag Israël houden en het laatste een derde deel kan het dan leasen voor een periode van 25 jaar, waarna het mogelijk alsnog terug moet.

Tripoli

Het tweede scenario: Israël behoudt tweederde van de Golanhoogte en draagt ​​het resterende derde deel over aan Syrië, met de mogelijkheid tot leaseovereenkomst. In dit scenario zouden de Libanese stad Tripoli, vlakbij de Libanees-Syrische grens, en mogelijk ook andere Libanese gebieden in het noorden van het land en de Bekavallei, aan Syrië worden overgedragen ter compensatie.

Sykes-Picot

Volgens de bron probeert Syrië de soevereiniteit over Tripoli terug te krijgen, een van de vijf regio’s die tijdens periode van het Franse mandaat van Syrië waren afgesneden om daar een ​​Libanese staat te vestigen. Dat gebeurde in het Sykes-Picot-verdrag tussen de Fransen en de Britten, waarin ze de Levant opdeelden onder elkaar voor na de Eerste Wereldoorlog.

Pijpleiding

De overdracht van Tripoli en andere Libanese gebieden met een soennitische meerderheid aan Syrië zou ook in de regeling met Israël moeten worden opgenomen, mits Israël toestemming krijgt voor ​​een pijpleiding. Die moet water van de Eufraat naar Israël transporteren, als onderdeel van een waterovereenkomst tussen Turkije, Syrië en Israël. Daar profiteren alle drie de landen van, zo is de gedachte.

Gezichtsverlies

‘De nieuwe Syrische president heeft een ongekende openheid aan de dag gelegd en heeft directe communicatielijnen met Israël geopend voor veiligheids- en militaire coördinatie in Zuid-Syrië’, aldus een anonieme Syrische bron tegen zender i24. Om onder de bevolking geen gezichtsverlies te leiden, is een teruggave van de Golan Hoogvlakte een voorwaarde voor Al-Sharaa.

Sancties

Als er een deal met Israël komt, zal Al-Sharaa ogenschijnlijk te maken krijgen met aanzienlijke interne weerstand, aldus de bron. Daarnaast zijn er nog de Amerikaanse sancties tegen Syrië, die volgens de bron niet gezien kunnen worden als een ‘Israëlische betaling’ voor vrede. Mede daarom is het opheffen van de sancties een aparte zaak, aldus de bron. President Donald Trump heeft ze inmiddels grotendeels opgeheven.

Bloedbad

Sinds de val van het Assad-regime in Syrië, eind vorig jaar, probeert het nieuwe Al-Sharaa-regime zich te bevestigen. Binnenlands gebeurt dat door een zogenoemde ‘verzoenigspolitiek’ te voeren. Daar is echter kritiek op: soenitische strijders vielen begin dit jaar sjiieten aan in het westen van het land en richtten een bloedbad aan. Al-Sharaa – inmiddels president – trad hier niet tegen op. Ook het lot van de Koerden is nog onzeker.

Legitimatie?

Daarnaast heet Al-Sharaa een islamist te zijn die de Sharia [de islamtische wetgeving volgens de Koran, red.] wil invoeren. Toch willen velen in de internationale gemeenschap zijn regime accepteren. Zo zijn er al vertegenwoordigers langsgeweest van de EU en landen als Oekraïne en Azerbeidzjan. De sancties zijn inmiddels voorbij. Bepaalde Europese landen willen dat het stabiel wordt in Syrië zodat asielzoekers uit dat land terug kunnen naar huis.

Al-Sharaa

Ahmed al-Sharaa (43) heet eigenlijk al-Jolani en werd geboren in Saoedi-Arabië. Zijn voorouders komen uit de Golan Hoogvlakte. Hij begon zijn weg naar het presidentiële paleis van Damascus als strijder in de Levant. De islam was en is zijn motivatie. Hij begon als terrorist voor Al-Qaida in Irak, waar hij door de Amerikanen werd vastgezet. Na zijn vrijlating in 2012 ging hij door naar Syrië, waar hij voor Al-Qaida verder streed.

Pragmatist?

Met steun van Al-Qaida richtte al-Jolani het islamitische Al-Nusra Front op. Hij behoorde tot de voorhoede die in de Syrische burgeroorlog het seculiere Assad-regime bestreed en groeide uit tot een van de leiders. Sinds 2017 regeerde als tweede emir van Hayat Tahrir al-Sham (HTS), een fusie waar Al-Nusra in was opgegaan. Sinds hij de regering van Assad in 2024 overnam, draagt hij westerse pakken, maar zijn lange baard blijft. De vraag is of hij van terrorist naar pragmatist kan uitgroeien.

Meer van Tiberias

Na de onafhankelijkheidsverklaring van Israël sloot Syrië zich aan bij de andere Arabische buurlanden om te vechten tegen de nieuwe Joodse staat in hun midden. Tevergeefs. In de Onafhankelijkheidsoorlog veroverde Israël gebieden en na een jaar kwam het als sterker uit de bus. Syrië moest de rechteroever van het Meer van Tiberias opgeven en legde zich in 1949 bij een afspraak erover neer. In 1967 werd de Golan Hoogvlakte veroverde in de Zesdaagse Oorlog.

Vredesgesprekken

Israël en Syrië gingen in de jaren negentig vredesgesprekken aan. Toenmalig dictator Hafez al-Assad eiste de hele Golan Hoogvlakte terug. Water en het Meer van Tiberias speelden echter een grote rol in het mislukken van de onderhandelingen, die rond de millenniumwisseling tot stilstand kwamen. Assad hield vol dat hij controle wilde over de rechteroever van het meer, maar dat stond Israël niet toe uit veiligheidsoverwegingen en omdat Syrië dan de afspraken uit 1949 zou scheden. Controle over zoet water speelde eveneens een rol.