Een vooringenomen mening – column Naomi Italiaander
Ik verblijf in een prachtig kasteel in de Ardennen. Per toeval ben ik hier terechtgekomen. Ik werd door een schattig echtpaar van rond de zeventig verwelkomd. Zij beheren niet alleen het kasteel, het is hun eigen bezit. De kale man met grijze baard en een rank krom lichaam heeft het kasteel zestien jaar geleden gekocht en onderhoudt het volledig zelf.
Als je ziet hoeveel liefde in de materialen zit, de manier waarop het onderhouden is, zie je dat het meer een levenswerk is. Zoals hij zelf zegt: “Ik probeer de geschiedenis van dit kasteel te kennen en in stand te houden. De hedendaagse generatie is helaas meer bezig met hun telefoon. Alles is vluchtig en snel en alle goede ideeën zijn niet op de geschiedenis gefundeerd. Het is jammer, want als je je geschiedenis niet kent, wordt alles snel en oppervlakkig.”
De oude knar heeft zeker een punt, maar mijn vraag is: wanneer schrijf je dan eigenlijk geschiedenis? Over het algemeen wil niemand vergeten worden. Wanneer ga je nu eigenlijk de geschiedenisboeken in? Positief of negatief, en wanneer krijg je bijvoorbeeld een monument? Een vriend van mij zei laatst: “Alleen de winnaar schrijft geschiedenis.”
Het voormalig Van Heutsz monument bevindt zich op het plantsoen bij het Olympiaplein. Toen ik klein was, vertelden mijn ouders mij stelselmatig dat Van Heutsz eigenlijk geen monument zou mogen hebben. Jaren later is het monument omgedoopt in het Indië – Nederland monument.
Van Heutsz was commandant van de (Koninklijk Indonesisch Leger Nederland) KNIL. Een tijdperk waarin wij in Nederland onze welvaart hebben verkregen, maar ook een tijdperk dat samengaat met afslachting en gruweldaden die zijn weerga niet kennen. Ten tijde van zijn bevel werd Van Heutsz als een held onthaald in Nederland, ondanks de gruwelijke manier waarop hij opstanden in Atjeh had neergeslagen.
Het monument dat in 1935 onthuld werd, is in 2004 omgedoopt door voortschrijdend inzicht.
Zo geldt hetzelfde voor het Robert Edward Lee monument in Amerika. Lee was een generaal en vanaf 1862 opperbevelhebber van de strijdkrachten van de zuidelijke Geconfedereerde Staten van Amerika tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog van 1861 tot 1865. In zijn tijd was hij een held en diende zijn land.
Nu in 2017 heeft men het inzicht dat Lee als generaal voorvechter van de slavernij was. Veel Amerikaanse steden willen daarom het standbeeld van deze man uit hun gemeente verwijderen. In Charlottesville leidde dat tot een grote demonstratie van extreem-rechts – met onder andere neonazi’s met hakenkruisvlaggen en de beruchte Ku Klux Klan – waarbij een tegen-demonstrante werd gedood tijdens een aanslag met een auto die werd bestuurd door een neonazi.
Er zijn tientallen voorbeelden te vinden van straten, monumenten en andere verwijzingen naar geschiedenisschrijvers op bepaalde momenten in de tijd, van Hitler tot Stalin; zij zijn allemaal geëerd. De geschiedenis heeft zichzelf in de loop der jaren vanzelf herschreven.
Hier in de Ardennen houdt de oude knar zijn geschiedenis in leven. Het klopt zeker dat je zonder kennis van enige geschiedenis de context niet kan bepalen van gebeurtenissen. Zo hebben wij een maatschappij gecreëerd waarbij wij heel hard roepen. Wij hebben overal een uitgesproken mening over en vinden overal altijd iets van.
Misschien wordt het tijd om niet zomaar een vooringenomen mening te hebben, maar te leren zien en de context te bepalen. Al in je eigen leven merk je dat meningen veranderen en gedachten worden bijgesteld, moet je nagaan hoe dat is als je bijvoorbeeld in het midden van een oorlog zit en de generaties erna pas kunnen overzien wat de gevolgen hiervan zijn geweest.
Wees behoedzaam met een vooringenomen mening, alles wat wij nu moreel aanvaardbaar vinden of absoluut rechtvaardigen, kan in de toekomst op losse schroeven komen te staan.
