Vrij van trauma – column Max Moszkowicz

Met zijn nieuwe liefde ging Max Moszkowicz deze zomer naar New York, de stad waar hij zijn coming of age beleefde. In zijn column vertelt hij over wat dat met hem deed, maar ook over hoe hij tegen New York aankijkt: een plek waar de Joodse bewoners vrij zijn van trauma.

Het is zeven augustus, de race is tegen de tijd WANT ik ga naar New York. Met mijn nieuwe liefde Nadine. Want ik ben verliefd op haar. Ze is zo mooi, en leuk, en mooi, en leuk… O EN heel mooi en leuk… Had ik al gezegd dat ze mooi en leuk is? Pfff kappen Max, jij 45-jarige puber! Enfin. New York, mijn coming of age-stad als 23-jarige filmstudent. New York, mijn oude liefde die nooit vergaat, zucht – ik kijk nostalgisch naar de horizon.

Als twintiger arriveerde ik in Manhattan. Vol bewondering zag ik de immense wolkenkrabbers vanuit het taxiraampje voorbij komen op weg naar school. Daar ging ik als eerste heen want ik had tegen iedereen gelogen dat ik een accommodatie had, maar dat had ik niet en kwam dus dakloos op de receptioniste afgelopen om haar maar meteen compleet te overvallen met de melding dat ik er was en, o ja, ook dakloos. 

“Hebben jullie toevallig ergens een kamer?” zei ik met mijn beste big smile.  Ze keek me aan als het baasje van een puppy die zojuist op het tapijt had gescheten. De eerste woorden uit haar mond waren: “Honey, ben je gek geworden?!” Er volgde een vreemd gesprek waarin ik de maat wed genomen, maar er werd uiteindelijk een fijne kamer voor me geregeld in Brooklyn, mij de montagedocent.

Anders Joods

New York zoog me onmiddellijk op in haar ongebreidelde energie, en ik liet me maar al te graag meevoeren. Niet alleen kon ik daar een totaal anonieme Moszkowicz zijn, maar ik zag daar een ander soort Joden dan ik tot dan toe had gezien. In New York zijn van de tien miljoen inwoners er ruim een miljoen Joods. Maar ze waren anders. Ze hebben niet die zwaarte over zich van een pijnlijke geschiedenis van Sjoa en groot verlies zoals de kleine Joodse gemeenschap in Nederland dat heeft, of het spijkerharde van de Joden in Israël die al tachtig jaar in de vechtstand moeten staan. 

Ik kan die blik alleen maar omschrijven als: vrij van trauma. Een blik die wij misschien hier in Nederland ook hadden gehad als de Holocaust niet had plaatsgevonden. Ik beleefde daar dus een heel andere manier van Joods zijn. New York staat voor mij als thuis zijn zonder trauma, vol hoop en mogelijkheden. Een gevoel dat ik regelmatig op zoek door vaak terug te keren naar mijn tweede thuis, New York city. De Joodse stad van traumavrije Joden.

Nieuw

Terug naar 2024. Nadine is nog nooit in New York geweest en ik wil die eerste blik van verwondering zien wanneer de skyline van Manhattan opduikt vanuit het taxiraampje. Haar hoofd geplakt tegen het raam wanneer ze voor het eerst naar die hoge wolkenkrabbers kijkt. Had ik al gezegd dat ik verliefd op haar ben? Ze is heel knap, en heel leuk, en bovendien heel knap en leuk. Trouwens! Ze is echt heel knap en heel leuk. Jezus! Sorry pfffff. Ik raakte weer afgeleid door Nadine. Zucht. Nadine. Okay door!

We bleven bij mijn tante Elissa slapen, een klein pittig Joods vrouwtje met klassieke nasaal dik New Yorks accent, dat een leuk appartement heeft in Washington Heights aan het noordelijkste einde van Manhattan. Zij en haar man Jonathan geven les aan Ithaca en Cornell University, en zijn tezamen een gigantische bron van kennis over de Joodse geschiedenis van New York. Ze waarschuwde ons alert te zijn in de metro want er zijn daar zakkenrollers, maar ze stelde ook Nadine gerust door haar op het hart te drukken dat ‘cousin Max’ haar wel beschermt met zijn Kung Fu tegen boeven. 

Vrije Jood

Mijn tante Elissa is de kleindochter van Zeisel Moszkowicz, de zus van mijn overgrootvader die in 1927 naar New York emigreerde. Het gezin van mijn opa Max Moszkowicz senior zou zich bij haar voegen maar doordat mijn grootvaders kleine broertje een ziekelijk kindje was werd de tocht naar Amerika uitgesteld, en vielen ze ten prooi aan de nazi’s met fataal gevolg. 

Het is een pijnlijke realisatie dat een vaderlijke afweging het verschil is tussen een traumavrije blik en de zwaarte van trauma over je heen. Waren ze destijds toch gegaan, dan waren wij ook de New Yorkse Joden geweest met een open blik die vrij is van trauma en vol van hoop. Wanneer ik in New York ben dan ben ik ook die vrije Jood in de stad van oneindige mogelijkheden en energie. 

Ik nam Nadine mee naar mijn New York, we leefden er een paar dagen met mijn Joodse familie in een traditioneel huishouden. We lieten ons in de stroomversnelling van New York meevoeren en maakten samen herinneringen in de stad waar ik me als Jood het meest vrij en thuis voel. Had ik trouwens al verteld over Nadine? Ze is zo mooi en leuk… Zucht… Nadine…