Wat als er géén wetten zouden zijn? – column Marc de Hond
Op YouTube zijn veel filmpjes te vinden van debatten tussen atheïsten en gelovigen. Fascinerend om naar te kijken! In die discussies hoor ik geregeld het argument dat (of God nou bestaat of niet) ‘de mensheid de beschaving te danken heeft aan religie’. Het feit dat wij elkaar niet massaal beroven en vermoorden, hebben we te danken aan het feit dat in de Tien Geboden staat dat dat niet mag.
Ik waag te betwijfelen of dit werkelijk zo is.
Heeft de mens echt religie nodig om op het idee te komen dat anderen doodmeppen niet cool is? Er zijn in de wereld heel wat beschavingen die ontstaan zijn zonder onze Joods-christelijke Tien Geboden; en zelfs zonder andere religie, en ook daar weten mensen dat je van andermans spullen hoort af te blijven en dat je niet ongestraft iemands kop kan inslaan.
Het concept dat je gelooft dat er een God is, die jou altijd in de gaten houdt – ook als je denkt dat er niemand kijkt – en die jou zal straffen als je ontoelaatbare dingen doet, zal zeker bij heel wat mensen in de wereldgeschiedenis hebben bijgedragen aan goed gedrag.
Aan de andere kant zullen onze verre voorouders, toen ze miljoenen jaren geleden over de savanne trokken, zich al gerealiseerd hebben dat je géén goede beurt maakt bij de rest van de stam als jij voortdurend steelt en moordt. Dan liep je het gevaar om uit de groep te worden gegooid. Vervolgens eindigde je moederziel alleen en zonder partner. Je plantte je niet voort en jouw stelende en moordende genen konden niet doorgegeven worden aan een volgende generatie. Alléén oermensen die zich (in ieder geval ten opzichte van hun eigen stam) sociaal wisten te gedragen kregen kinderen, die zich ook weer behoorlijk moesten gedragen om niet te worden verbannen. Dat de meesten van ons zich doorgaans sociaal weten op te stellen heeft – denk ik – meer te maken met onze genetica dan met opgelegde regels van boven.
Toch vraag ik het met af. Stel nou dat er géén wet zou zijn. Dat ik zeker zou weten dat ik zowel hier op Aarde als in het hiernamaals niet zou worden gestraft voor stoute activiteiten die nu ‘gewoon’ strafbaar zijn. Zou ik me dan anders gedragen?
Doe ik dingen niet omdat ze ‘slecht’ zijn of omdat ik weet dat er een straf op staat? Als ik zeker zou weten dat ik nooit een bekeuring zou krijgen: hoe hard zou ik rijden? Als ik zeker zou weten dat diefstal niet aangepakt zou worden: zou ik dan weleens iets uit een winkel weggrissen zonder af te rekenen? Of zou ik mijn hele boodschappenwagen naar buiten rijden zonder langs de kassa te gaan? Als ik een vrouw aantrekkelijk vind, maar zij ziet mij niet zitten, zou ik haar mijn bed insleuren? Als ik iemand heel erg irritant vind, zou ik hem in elkaar timmeren? Of zelfs uit het raam kieperen?
Doe ik al deze dingen niet omdat ik voel dat ik ze niet hoor te doen, of alleen omdat ik geen zin heb in de gevangenis te belanden?
Het is niet met zekerheid te zeggen hoe ik precies zou handelen als we opeens in een maatschappij zouden leven zonder wetten en regels. Maar als ik heel diep van binnen probeer te graven denk ik dat de voornaamste reden dat ik me netjes gedraag… is omdat ik mijn opa en oma nooit teleur zou willen stellen. Iemand die werkelijk de dreiging van de straf van God nodig heeft om zich fatsoenlijk te gedragen, sorry dat ik het zeg, is misschien niet zo’n heel fijn mens.
