Aanslag bij synagoge in Wenen, zeker vijf doden en meerdere zwaargewonden

In het centrum van Wenen hebben maandag terroristen nabij de synagoge om zich heen geschoten. Zeker vier burgers zijn gedood (eerst was sprake van zeven doden, maar dat bleek later onjuist). Er zijn zeventien gewonden. Een terrorist is doodgeschoten. Hij had een nepbomgordel om en een machete bij zich. Het gaat om een twintigjarige Oostenrijker met ouders uit Noord-Macedonië. De Oostenrijkse regering spreekt van een terreuraanslag. Ooggetuigen maakten iets na acht uur ‘s avonds melding van schoten rond de Schwedenplatz, waar tevens een groot metrostation is en veel horeca is. Meerdere verdachten zijn opgepakt. Iedereen in Wenen is verzocht binnen te blijven. Het Oostenrijkse leger is ook ingezet en de grenzen worden gecontroleerd. IS heeft de aanslag opgeëist.

IS-sympatisant
De doodgeschoten dader was twintig jaar oud, had Noord-Macedonische wortels en had een relevant strafblad (artikel 278b van het Wetboek van Strafrecht). Hij werd op 25 april 2019 veroordeeld tot 22 maanden gevangenisstraf omdat hij probeerde naar Syrië te reizen om zich bij IS aan te sluiten. Op 5 december werd hij voorwaardelijk vervroegd vrijgelaten – hij werd beschouwd als een jong-volwassene en viel dus onder de privileges van het Jeugdgerecht. Dat heeft minister Nehammer verklaard. Volgens de autoriteiten was er een tweede dader. Naar hem werd gezocht, maar op dinsdagavond bleek dat de dader alleen heeft gehandeld. IS heeft de aanslag inmiddels geclaimd.

St. Pölten
De gedode terrorist had zowel een Oostenrijks als een Noord-Macedonisch staatsburgerschap. “Hij was uitgerust met een nepbomgordel en een lang automatisch pistool, een pistool en een kapmes om deze walgelijke aanval op onschuldige burgers uit te voeren”, aldus Nehammer. De woning en woonomgeving van de dader zijn onderzocht. Er zijn vijftien huiszoekingen geweest. In de stad Sankt Pölten zijn inmiddels twee mensen opgepakt. In Niederösterreich, waarvan St. Pölten de hoofdstad is, woont een Tsjetsjeense gemeenschap. Mogelijk zijn de twee opgepakte mensen Tsjetsjenen. Wie de andere daders waren, is nog niet duidelijk. Daarnaast zijn er in Wenen en op andere plekken nog twaalf mensen gearresteerd. Zij zouden in verband staan met de aanslag. In buurland Zwitserland zijn nog eens twee manden opgepakt.

Geen gijzeling
Op zes plaatsen, vooral pleinen, in het centrum van Wenen is maandagavond geschoten. “Wie thuis is, moet thuis blijven. Daar waar men is, moet men blijven. Ook als het gaat om een restaurant of een lokaal. Vermijd open plaatsen. De politie is druk bezig om de daders te vinden en uit te schakelen,” zei minister Karl Nehammer (ÖVP) van Binnenlandse Zaken maandagavond. Ook zou er sprake zijn van een gijzeling, aldus de zender ORF. Daarover kon de minister niets zeggen omdat hij bezig was met de coördinatie. Later werd bekend dat er geen gijzeling was en dat het ging om een gerucht. De autoriteiten willen niet zeggen of de daders een antisemitisch motief hebben. De gedode dader was een aanhanger van terreurorganisatie IS, aldus Nehammer. Volgens een gerucht zouden de terroristen uit Tsjetsjenië en Dagestan komen, twee Russische deelrepublieken in de noordelijke Kaukasus.

Joods Wenen in de kramp
In de Joodse gemeenschap van Wenen en Oostenrijk is de situatie gespannen. De synagoge was duidelijk het doel van de daders, maar dat doel is niet bereikt, aldus de ORF. De situatie is echter nog steeds erg verwarrend. Leden van de Joodse gemeente wordt gevraagd 24 uur binnen te blijven. Ook kosjere winkels en de sjoel blijven voorlopig dicht. Hoofdredacteur Florian Klenk van het blad Falter had eerder op Twitter geschreven dat er volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken een aanslag is geweest bij de synagoge in de Seitenstettengasse. Minister Nehammer bevestigt dat er in de straat geschoten is. Het hoofd van de Israelitische Kultusgemeinde Wien zegt dat de sjoel niet is geraakt. “Ik weet niet of de synagoge het doel was. Als daar gebeden wordt, dan hebben we daar beveiligers en als het gesloten is, dan zijn die er niet,” aldus voorzitter Oskar Deutsch van de Joodse gemeente in Wenen.

Plas bloed
In de loop van maandagavond circuleerden op internet verschillende video’s die een plas bloed lieten zien voor een pub. Een andere video toonde een gemaskerde schutter die minstens twee schoten in een open straat afvuurde. “Het klonk als een knal,” zei een ooggetuige die anoniem wilde blijven in een speciale editie van het ORF-programma Zeit im Bild. “Toen merkte ik dat dit schoten waren. Toen zag ik een persoon de Seitenstettengasse afrennen, die wild om zich heen schoot met een automatisch wapen. Vervolgens sloeg hij af bij de [café, red.] ‘Roter Engel’ in de richting van de Schwedenplatz. Hij bleef daar wild om zich heen schieten. Toen kwam de politie en die schoot.” In de nacht zijn huiszoekingen gedaan, waaronder in de vermoedelijke woning van de doodgeschoten dader. De autoriteiten willen niet zeggen of er mensen in het huis aanwezig waren.

Belgische connectie?
In Oostenrijk zijn vorig jaar 42 verdachte jihadisten opgepakt. Het ging voornamelijk om Syriëgangers van Tsjetsjeense komaf die door de jaren heen vanuit het Alpenland naar Syrië en Irak waren gereisd om te vechten. Ook zaten daar anderen tussen die van oorsprong uit de Kaukasus komen. Vrijwel allemaal waren ze teruggekeerd naar Oostenrijk. Twee van hen beraamden aanslagen op de kerstmarkten van Salzburg en Wenen. Ook zijn er verschillende contacten ontdekt tussen Tsjetsjeense moslimextremisten in Oostenrijk en België. Drie jaar terug kreeg een Tsjetsjeen uit het Belgische Mons drie jaar celstraf van een Oostenrijkse rechtbank, omdat hij samen met een Tsjetsjeens-Oostenrijkse vrouw een aanslag zou hebben beraamd. 

Reactie Kurz
Op Twitter gaf bondskanselier Sebastian Kurz (ÖVP) rond kwart over elf een uitgebreide reactie. ‘Ik wil alle hulpdiensten bedanken die hun leven riskeren voor onze veiligheid, vooral vandaag. Onze politie zal resoluut optreden tegen de daders van deze afschuwelijke terroristische aanslag. Ik ben blij dat onze politieagenten al een dader hebben kunnen elimineren. We zullen ons nooit laten intimideren door terrorisme en zullen deze aanvallen met alle middelen resoluut bestrijden’, aldus de christendemocraat. De regering heeft besloten dat de strijdkrachten met onmiddellijke ingang de beveiliging overnemen van de politie in Wenen, zodat die zich kan concentreren op de terreurbestrijding. ‘Het hele land is in gedachten met de slachtoffers, gewonden en hun families, aan wie ik mijn diepste deelneming betuig’.

Reactie CJO en anderen
Uit het buitenland komen tekenen van medeleven. Voorzitter Eddo Verdoner van het Centraal Joods Overleg (CJO), de koepelorganisatie van Joods Nederland: “Dit is een zeer verontrustende situatie. Onze gedachten gaan uit naar alle inwoners van Wenen.” Ook president Emmanuel Macron van Frankrijk heeft zijn medeleven met Oostenrijk uitgesproken. De Duitse vice-bondskanselier Olaf Scholz (SPD) twittert: ‘In gedachten met de slachtoffers en hun families. Solidariteit met de inwoners van deze prachtige stad, het allerbeste voor de dappere hulpdiensten’.

Bondspresident bedroefd
‘We zijn allemaal diep getroffen door de vermeende terroristische aanslag in het centrum van Wenen. Onze gedachten en medeleven gaan naar de slachtoffers, gewonden en hun families’, aldus bondspresident Alexander van der Bellen op twitter. ‘Ik wil alle politie, ambulance en strijdkrachten bedanken die zich inzetten voor de bescherming van onze democratie en vrijheid. Onze steun gaat uit naar de burgers die het nog moeten volhouden in de onzekere situatie in de binnenstad. We zullen onze vrijheid en democratie samen en met alle middelen resoluut verdedigen. Ik heb contact met de regering en namens de republiek dank voor de steunbetuigingen van internationale staatshoofden en regeringsleiders’.

Eerdere aanslagen
Oostenrijk heeft geen groot verleden van terreuraanslagen. In 1981 vond een aanslag plaats op de synagoge van Wenen door Palestijnse terroristen. Daarbij vielen toen twee doden. Sindsdien is de beveiliging van de sjoel opgeschroefd en volgehouden. Op maandag werd naar alle waarschijnlijkheid de synagoge niet geraakt. Wel zou die doelwit zijn geweest. Eind augustus werd in Graz een aanvaller van het Joodse centrum gevat. Ook had hij een homobar aangevallen. De dader was een asielzoeker die volgens de autoriteiten verward was.

Lees ook:
Beveiliging Joodse instellingen Oostenrijk opgevoerd na aanval in Graz
De Oostenrijkse regering schroeft de beveiliging van alle Joodse instellingen in het land op nadat op zaterdag de voorman van de Joodse gemeenschap in Graz is aangevallen. Hij werd voor het gemeenschapshuis op straat met een honkbalknuppel geslagen en kon zich ternauwernood verschansen in zijn auto.