Abelkader Benali in de verdediging: ‘Ik zei het in een dronken bui’

Schrijver Abdelkader Benali verdedigt zich tegen de aantijgingen dat hij een Jodenhater zou zijn. In 2006 deed hij in Libanon antisemitische uitspraken over Joden, hetgeen vier jaar later naar buiten zou komen in een column van zijn gesprekspartner van toen. Volgens hem was hij in Beiroet dronken en is het uit de context gehaald. Maandag maakte het Nationaal Comité 4 en 5 mei bekend dat Benali voorafgaand aan de Dodenherdenking van dit jaar een voordracht mag houden. De verontwaardiging in Joodse kring is groot. Veel mensen vinden het geen pas geven dat de auteur deze rol krijgt op 4 mei. Uit een brief: ‘Waarom kan de Tweede Wereldoorlog niet gewoon worden herdacht?’.

‘Joden’ in Oud-Zuid
De verontwaardiging is gebaseerd op een stuk van journalist Harald Doornbos, uit 2010. Vier jaar eerder kwam hij Benali in de Libanese hoofdstad Beiroet tegen, waar die los ging over ‘Joden’. Doornbos schreef: ‘Sinds hij [Benali, red.] een succesvol schrijver is en wat meer geld heeft, komt hij vaker in Amsterdam-Zuid. Jemig, daar blijkt het vol te zitten met Joden. En het vervelendste is: het zijn zoveel Joden! Amsterdamse Joden. Je voelt je als Marokkaan nauwelijks op je gemak. Het lijkt Israël wel. Heel irritant allemaal. Zoveel Joden, dat voelt gewoon gek aan. Ik denk: is er soms iets mis met Holland’s leading writer?’

Dronken bui
Omdat Benali zich destijds over racisme uitliet, besloot de columnist voor HP/DeTijd in de pen te klimmen. Indertijd leverde het veel rumoer op en sindsdien wordt de schrijver erdoor achtervolgd, zo ook nu. De auteur verweerde zich woensdag in Het Parool. “Die uitspraken heb ik gedaan. Maar je moet het in de sfeer zien waarin we zaten. Er was oorlog, er waren bombardementen en we lagen op de grond, ik dronk een wijntje. We bliezen stoom af tijdens die borrel. Ik zei het in een dronken bui. Het was zwarte humor, ironie en meligheid, achteraf gezien misplaatst.”

‘Te letterlijk’
In 2012 verzocht Benali met succes dat het van de HP-site werd gehaald, maar toch blijven veel mensen hem zien als een antisemiet. Volgens hem worden die ‘te letterlijk’ genomen. “Ik begrijp dat Joden zich storen aan die uitspraken als je de omstandigheden niet kent. Maar ik meen het niet. Ik neem er afstand van, het is niet letterlijk bedoeld. Ik heb ook Joodse vrienden en interview Joodse schrijvers.” Toen hij werd gevraagd de lezing te houden, spookte de kwestie even door zijn hoofd. “Ik dacht: zou het…? Gaan ze straks weer zeggen dat ik antisemiet ben. Daarbij komt ook mijn veiligheid in het geding.”

Ironie
Benali wil zich echter nog niet terugtrekken. Hij zegt het ‘een grote eer’ te vinden van het Nationaal Comité 4 en 5 Mei dat hij de voordracht mag geven. “Als mensen met een Joodse achtergrond vinden dat het niet zou kunnen dat ik de lezing houd, dan misschien wel. Ik heb wel geleerd dat je je met mijn Marokkaanse achtergrond ver moet houden van ironie. Ik heb niet de vrijheid van sarcasme en ironie,” zegt hij in de krant. Het Comité heeft nog niet gereageerd. Op social media werd eerder bekend dat de organisatie momenteel onderzoek doet naar de kwestie. Wel zouden er tientallen telefoontjes van boze mensen zijn binnengekomen.

Veel wijsheid
Bij het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) regende het sinds maandag eveneens aan klachten. Directeur Hannah Luden in Het Parool. “De mensen vinden vanwege eerdere uitspraken dat Benali de lezing op 4 mei niet mag houden. Toen ik zelf zijn uitspraken las, schrok ik. Het zijn onaangename, kwetsende teksten die onmiddellijk veroordeeld moeten worden.” Luden steltt dat Benali met een ‘stevige en heldere uitleg’ moet komen. Op zijn uitleg in de krant dat hij de uitlatingen in ‘een dronken bui’ deed, heeft het CIDI nog niet gereageerd. Wel heeft de schrijver contact gehad met de organisatie, die hem ‘veel wijsheid’ toewenste.

Social media
Sinds maandag is er een storm van kritiek en verontwaardiging op sociale media, voornamelijk uit rechtse en Joodse hoek. Een van hen was de in Israël wonende Joodse Nederlander Simon Hammelburg, die een boze brief op Facebook zette. Daarin schrijft hij:

‘Waarom kan de Tweede Wereldoorlog niet gewoon worden herdacht? Van alle schrijvers in Nederland kiest het Nationaal Comité 4 en 5 mei Abdelkader Benali om een voordracht te houden. De man die ooit het volgende over Amsterdam-Zuid zei: “En het vervelendste is: het zijn zoveel joden! Amsterdamse joden. Je voelt je als Marokkaan nauwelijks op je gemak. Het lijkt Israël wel. Heel irritant allemaal. Zoveel joden, dat voelt gewoon gek aan.”

De afgelopen jaren werden wij door het Nationaal Comité onder andere getrakteerd op het voornemen om Auke de Leeuw een gedicht over zijn oudoom die in de SS diende te laten voordragen op de Dam en een opgetogen interview in NC Magazine met freule Isabel van Boetzelaer die een boek vol grote en kleine falsificaties en met antisemitische passages schreef over haar familie. NC Magazine was gewaarschuwd door berichten in de media over haar ontmaskering, maar gaf haar niettemin alle ruimte. Als we daar nu ook nog de antisemitische Abdelkader Benali aan toevoegen, wat blijft er dan over van Dodenherdenking? Voor mij niets meer.

Waar komt toch die behoefte vandaan om voortdurend te willen provoceren bij een plechtigheid die bedoeld is om de slachtoffers waardig te herdenken? Ik vind dit alles diep kwetsend, verdrietig en zie het verschuivende objectief als een slecht teken aan de wand. Het moet waarachtig niet zo moeilijk zijn om de aandacht bij herdenkingen te richten op de gevallenen, de vermoorden van de Sjoa (de grootste industriële moordpartij uit de geschiedenis), de Japanse bezetting en Nederlandse helden die elders sneuvelden.

De tijd dat ik ongehinderd mijn honderden vermoorde joodse familieleden en de dappere verzetshelden die mijn ouders redden kon herdenken is klaarblijkelijk voorbij. Hen niet meer herdenken is, zoals Elie Wiesel zei, alsof je de slachtoffers nogmaals vermoordt.

Dat gebeurt nu. Om te janken.’

Lees ook:
Kritiek op keuze voor ‘antisemiet’ Abdelkader Benali voor 4 mei-lezing
Op social media is verbazing en boosheid ontstaan over de 4 mei-lezing die dit jaar voor schrijver Abdelkader Benali gegeven wordt. Dat doet hij tijdens de herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk, voorafgaand aan de herdenkingsplechtigheid op de Dam in Amsterdam.