Kritiek op keuze voor ‘antisemiet’ Abdelkader Benali voor 4 mei-lezing

Op social media is verbazing en boosheid ontstaan over de 4 mei-lezing die dit jaar voor schrijver Abdelkader Benali gegeven wordt. Dat doet hij tijdens de herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk, voorafgaand aan de herdenkingsplechtigheid op de Dam in Amsterdam. Het Nationaal Comité 4 en 5 Mei maakte haar keuze voor Benali maandag. Die werd positief ontvangen, maar krijgt ook veel kritiek op Twitter, met name uit Joodse en rechtse hoek. In het verleden liet de auteur zich antisemitisch uit en daar heeft hij nooit afstand van genomen of een verklaring over afgelegd. De critici vinden het geen pas geven dat uitgerekend Benali tijdens de nationale Dodenherdenking mag spreken.

Joden in Oud-Zuid
De verontwaardiging is gebaseerd op een stuk van journalist Harald Doornbos, uit 2006. Destijds kwam hij Benali in de Libanese hoofdstad Beiroet tegen, waar die los ging over ‘Joden’. Doornbos schreef: ‘Sinds hij [Benali, red.] een succesvol schrijver is en wat meer geld heeft, komt hij vaker in Amsterdam-Zuid. Jemig, daar blijkt het vol te zitten met Joden. En het vervelendste is: het zijn zoveel Joden! Amsterdamse Joden. Je voelt je als Marokkaan nauwelijks op je gemak. Het lijkt Israël wel. Heel irritant allemaal. Zoveel Joden, dat voelt gewoon gek aan. Ik denk: is er soms iets mis met Holland’s leading writer?’

Theo van Gogh
Twee jaar eerder was het volgens oud-journalist Erick Overveen ook al raak. Tijdens een interview in Venlo zou Benali zich toen laatdunkend hebben uitgelaten over de moord op Theo van Gogh. Op Twitter zegt Overveen daarover: ‘Eind 2004 interviewde ik (collega)schrijver Abdelkader Benali in ‘t filmhuis in Venlo. Hij vond dat ik mij niet zo moest opwinden over de moord op #TheovanGogh. Logisch dat we zo iemand voor onze dodenherdenking uitnodigen, toch? #AbdelkaderBenali #TheovanGogh #literatuur’. Ook tientallen andere Twitteraars, Joods en niet-Joods, laten zich kritisch uit over de keuze op Benali.

‘Onbegrijpelijke keuze’
Op Twitter kwam maandag kritiek, nadat de keuze van het Nationaal Comité bekend was geworden. NIK-secretaris Ruben Vis verwees naar het stuk van Doornbos en begrijpt niet goed waarom de keuze op Benali gevallen is. Historicus en politicoloog Coen de Jong: ‘Wat vindt het @4en5mei van in het verleden door deze spreker gedane antisemitische uitspraken?’ Op dinsdag stelde NRC-cartoonist Ruben Oppenheimer vast dat Benali op 4 mei niet door de beugel kan. ‘Van alle schrijvers in NL kiest Comité 4 & 5 mei de man die ooit over ondergetekende, wiens halve familie door de nazi’s is vermoord zei: “Die cartoonist zou in de Nazi-tijd zich werkelijk hebben uitgeleefd” Is die 4 mei-lezing soms een strafopstel voor holocaust-wappies?’

Rel Bezige Bij
Benali is niet onbesproken. In 2016 steunde hij de openlijke antisemiet Dijab Abou Jahjah, die een rel veroorzaakte met zijn komst naar uitgeverij De Bezige Bij, waarvoor hij twee boeken zou schrijven. Eerder riep Abou Jahjah op tot de vernietiging van Israël en ook schakelt hij zionisten en Joden gelijk. Joodse auteurs Leon de Winter, Jessica Durlacher en Marcel Möring dreigden met opstappen. Andere auteurs, waaronder Benali, steunden de activist juist. Uiteindelijk kwam er toch een boek van Abou JahJah en vertrok alleen Durlacher. Verder zouden volgens Benali Marokkaans-Nederlandse meisjes meer begrip hebben tegen antisemitisme dan jongens. In 2010 stelde hij dat de meisjes daarom het voortouw moeten nemen in de strijd tegen Jodenhaat.

Kritiek op Comité
Ook het Nationaal Comité 4 en 5 Mei krijgt op Twitter veel kritiek. Die organisatie is weliswaar nationaal, maar zou er niet voor alle Nederlanders zijn en zou onder invloed staan van de linkse woke-beweging in Nederland. Ben Manuputty twittert: ‘Als dit serieus is dat schrijver @abdelkabenali op 4 mei een voordracht doet, mag van mij het hele @Comite4en5mei opstappen, waren na vorig jaar sowieso al discutabel geworden!’ Hugo de Rek: ‘Ben benieuwd wat woordkunstenaar #Abdelkader over de Joden gaat zeggen #Benali #dam #dodenherdenking #comité4en5mei’.

Oorverdovend stil
Het Nationaal Comité 4 en 5 Mei heeft nog niet gereageerd op de ophef, maar het ziet er enigszins naar uit dat die haar vooronderzoek niet goed heeft gedaan. Benali gaf in het najaar van 2020 al de Anton de Kom-lezing in Amsterdam Zuidoost. Die rede is vernoemd naar de gelijknamige Surinaamse verzetsheld in de Tweede Wereldoorlog. Mogelijk is hij zo bij het Nationaal Comité 4 en 5 Mei in beeld gekomen. Ook vanuit Benali blijft het vooralsnog oorverdovend stil. Eerder reageerde hij ook niet op de kritiek die hij kreeg na het stuk van Doornbos in 2006 en op andere uitingen.

Over de auteur
Abdelkader Benali (1975) is een Nederlandse fictieschrijver van Marokkaanse komaf. In de jaren negentig brak hij door bij het grote publiek. ‘In 2003 kreeg Benali voor zijn roman De Langverwachte de Libris Literatuur Prijs en afgelopen jaar ontving hij de Gouden Ganzenveer vanwege zijn grote betekenis voor het geschreven en gedrukte woord in de Nederlandse taal’, aldus het Nationaal Comité in een persbericht. Ter gelegenheid van de Maand van de Geschiedenis schreef Benali het essay Reizigers van een nieuwe tijd – Jan Janszoon, een Nederlandse piraat in Marokkaanse dienst. Ook hield hij de Anton de Komlezing met als titel Vormen van verzet. De 4 mei-voordracht De stilte van de ander komt in boekvorm in de handel.

Lees ook:
Onrust bij De Bezige Bij om boek Abou Jahjah
Uitgeverij De Bezige Bij kampt met een probleem nu een aantal van haar Joodse en niet-Joodse auteurs dreigt op te stappen. De groep voelt zich niet senang bij de komst van de Vlaams-Libanese columnist en activist Dyab Abou Jahjah naar ‘De Bij’.