Amerikanen bemoeilijkten Joods rechtsherstel

Amerikaanse bemoeienis heeft de afwikkeling van Joodse tegoeden in Nederland – eind jaren negentig – vertraagd. Dat blijkt uit het boek Strijd om gerechtigdheid over de geschiedenis van de afwikkeling van Joodse verzekeringstegoeden uit de Tweede Wereldoorlog. Om een Amerikaanse boycot van Nederlandse verzekeraars te verhinderen, werkte de Rijksoverheid samen met de Nederlandse Joodse gemeenschap en met het Verbond van Verzekeraars.

Na de bevrijding moesten de overlevende Joden strijd voeren voor de teruggave van hun eigendommen, waaronder de verzekeringstegoeden. Het rechtsherstel verliep moeizaam en formalistisch, maar het grootste deel van de verzekeringen werd wel hersteld. Toch stonden er nog zaken open, waarover in de jaren negentig tijdens het eerste kabinet Kok onderhandelingen op gang kwamen. In Amerika was echter het onjuiste beeld ontstaan dat in Europa helemaal geen rechtsherstel was geweest. Uit het boek blijkt nu dat het Joods Wereldcongres (WJC) en Amerikaanse groepen zich destijds keerden tegen de Nederlandse verzekeraars.

Poldermodel
Dankzij het Nederlandse overlegmodel vond er een belangrijke toenadering plaats tussen de Nederlandse en Amerikaanse Joden, waardoor er toch een akkoord in zicht kwam over het rechtsherstel van de Joodse slachtoffers en overlevenden. Uit het boek blijkt ook dat WJC in de slotfase van de onderhandelingen bleef dwarsliggen. Het WJC verweet de Nederlandse Joden zich te meegaand op te stellen. De strijdlustige Amerikanen accepteerden uiteindelijk het Nederlandse polderakkoord en spraken hun waardering uit. De overeenkomst werd getekend in november 1999 en een Amerikaanse boycot van Nederlandse verzekeringsmaatschappijen was afgewend.

Het boek Strijd om Gerechtigdheid van NIOD-onderzoeker Regina Grüter, dat mede mogelijk werd gemaakt door het Verbond van Verzekeraars, beschrijft de roof en het naoorlogse rechtsherstel van de verzekeringstegoeden. Het werk gaat uitgebreid in op de confrontatie tussen de Nederlandse polder-overlegcultuur en de Amerikaanse strijdcultuur. Hiermee wordt bovenal duidelijk dat het onrecht dat de Joden is aangedaan nog altijd een open zenuw is. Grüter is senior onderzoeker bij het NIOD Instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies. Voor haar boek over de affaires rond Friedrich Weinreb ontving ze de Loe de Jong-prijs.