Antisemitisme-monitor CIDI op ‘historisch dieptepunt’

Er is nog nooit zoveel antisemitisme in Nederland geweest als in 2023 gemeten werd. Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) zit in zijn jaarlijkse antisemitisme-monitor meer dan 2,5 keer zoveel meldingen van Jodenhaat als in het jaar ervoor, ook wel een stijging van 245 procent. Bij de belangenorganisatie werden vorig jaar 379 incidenten gemeld. Het CIDI spreekt van ‘een historisch dieptepunt’ en vermoed dat de cijfers van dit jaar nog hoger zullen uitvallen. Met name op scholen is het aantal gevallen van antisemitisme explosief gestegen.

Het CIDI verzamelt al meer dan veertig jaar antisemitische voorvallen in Nederland. Jaarlijks worden deze gerapporteerd in de antisemitisme-monitor, een rapport met niet alleen cijfers maar ook tekst en uitleg zodat de context van de incidenten nog beter kan worden begrepen. Waar er in 379 incidenten werden gemeld, waren dat er 155 in 2022. In oktober waren er 105 meldingen, in november 75 en in december om vijftig. Het CIDI benadrukt dat het aantal incidenten vóór oktober – de maand waarin de oorlog in Gaza begon – bijna net zo hoog lag als in heel 2022. De groei in oktober is alleen al achthonderd procent.

‘Jullie’

De meldingen die worden geregistreerd zijn meldingen van privépersonen of organisaties. Het aantal antisemitische voorvallen in de openbare ruimte is naar schatting nog vele malen groter, aldus de directie, die spreekt van ‘te omvangrijk om bij te houden’. In meer dan de helft van de incidenten ging het om schriftelijke uitingen die Joden via bijvoorbeeld de mail of post binnenkregen. Ook op WhatsApp kregen Joodse Nederlanders meer haatberichten. Het gaat om teksten als ‘val dood kankerjood’, ‘ze zijn jullie vergeten te vergassen’ of ‘ik walg van jullie’.

Het aantal complottheorieën over Joden is eveneens erg groot. In achttien procent van de gevallen was er volgens het CIDI sprake van een directe confrontatie was tussen slachtoffer en dader. Bij zeker negen procent van de incidenten ging het bekladdingen of andere vormen van vandalisme op bijvoorbeeld Joodse panden. De rest vond plaats in de directe omgeving van Joden of in het maatschappelijk domein, zoals in de sport, politiek of media. Ook zijn er 36 scheldincidenten gemeld.

Leren fietsen

Een van de antisemitische scheldpartijen vond plaats aan de Saskia van Uylenburglaan in Amstelveen. Een Joodse man met een kippa leerde daar zijn dochtertje fietsen en werd op straat door een Uber Eats-koerier uitgescholden. Daar blijft het helaas niet bij, want er waren ook vier incidenten waarbij er geweld aan te pas kwam. Ook waren er vier gevallen van bedreiging. Bij een voetbalwedstrijd van Maccabi Nederland werd speler geschopt. Van zijn belager kreeg hij te horen: “Jij bent Jood, daarom schop ik jou.”

In totaal kreeg het CIDI vorig jaar circa 1.550 meldingen binnen. Ongeveer 25 procent ervan haalde de antisemitisme-monitor. Dat gebeurde omdat die meldingen voldeden aan de internationale antisemitisme-definitie. Alleen kritiek hebben op Israël is onvoldoende om over antisemitisme te spreken. Ook kan niet altijd onomstotelijk worden vastgesteld dat aan een incident een antisemitisch motief ten grondslag lag, aldus de organisatie, die uitgaat van de IHRA-definitie.

Op school

Met name op scholen is het aantal gevallen van antisemitisme explosief gestegen. In 2023 kwamen bij het CIDI veertig meldingen binnen over incidenten in de klas en daarbuiten, waar het er in 2022 acht waren. In de antisemitisme-monitor staat hoe kinderen met een kippa op school werden geconfronteerd met de Hitlergroet. Ook kregen ze opmerkingen zoals ‘ga naar Auschwitz’. In Zwolle kreeg een lerares te horen dat zij ‘als Jood alleen maar de baas wil zijn van de school’. Ook werd er ‘Joden moeten dood’ en ‘de Holocaust heeft niet bestaan’ naar haar geroepen. al bekend is dat Joodse ouders in Amsterdam hun kroost moesten weghalen van een reguliere school vanwege antisemitisme.

Nationaal antisemitisme-coördinator Eddo Verdoner spreekt schande van de ontwikkelingen, die in een neerwaartse spiraal terecht lijken te zijn gekomen. Tegen dagblad Trouw zegt hij de verdubbeling ‘zeer reëel’ te vinden. “En steeds vaker gaat dat verder dan het kalken van leuzen of uitschelden alleen,” aldus Verdoner. Onlangs nog werd de Utrechtse rabbijn Aryeh Heintz belaagd en geslagen. Toen hij een winkel in vluchtte, werd hij daar uitgestuurd door de manager. Verdoner komt eind april met eigen cijfers en feiten over antisemitisme in 2023. Voor wat betreft Jodenhaat op scholen moet ‘de onderwijsinspectie aan de slag’, aldus demissionair minister Dilan Yesilgöz (VVD) van Justitie.