Controversie in Israël na uitspraak over toestaan videogesprek Seider

In de orthodox-Joodse wereld is onrust ontstaan door de toestemming van enkele Sefardische rabbijnen uit Israël om tijdens de Seideravond gebruik te maken van een elektronische videoapplicatie. Hoofdreden is dat vanwege overheidsrestricties en quarantaines door de COVID-19 pandemie veel families met Pesach niet fysiek tijdens de Seider bij elkaar kunnen zijn. Dit is, volgens de verklaring, ongezond voor senioren. De Sefardische opperrabbijn Eliyahu Abergel, voormalig hoofd van het Rabbijnse gerechtshof van Jeruzalem, publiceerde de verklaring afgelopen maandag, ondertekend door verschillende andere Sefardische rabbijnen.

Alleen tijdens coronacrisis
Voorwaarde bij deze ‘nooduitzondering’ is wel dat de videoapplicatie wordt aangezet voor aanvang van de Jom Tov en pas uitgezet na afloop van de Jom Tov. Het gebruik van videogesprekken op sjabbat is nog steeds strikt verboden. De toestemming is een belangrijke uitspraak aangezien het orthodoxe Jodendom een verbod heeft op het gebruik van elektriciteit en elektronische apparatuur op sjabbat en Jom Tov-dagen. De rabbijnen stellen dat het ‘voor iedereen duidelijk is’ dat hun toestemming om het videoconferentie-programma te gebruiken alleen voor deze ‘noodsituatie’ is. ‘Pesach is een speciaal, zeker de Seideravond. Het is een verbond tussen G’d en het volk Israël’.

De Sefardische rabbijnen legden uit dat de tijdelijke toestemming door de pandemie des te belangrijker is omdat veel kleinkinderen ‘nu geen Seider mogen hebben met hun grootvader en grootmoeder. Deze oplossing neemt het verdriet van senioren weg en geeft hen de motivatie om tegen depressie, eenzaamheid en mentale zwakte te vechten die tot wanhoop ‘zou kunnen leiden.’ De Israëlische rabbijnen merkten op dat veel Sefardische en Noord-Afrikaanse rabbijnen het gebruik van elektriciteit op Joodse feestdagen al eerder hadden toegestaan, waaronder de Sefardische opperrabbijn Ben-Zion Meir Hai Uziel.

Reactie Opperrabbijn Jacobs
De redactie van Jonet.nl vroeg de Nederlandse opperrabbijn Binyomin Jacobs (IPOR) om een reactie. Jacobs, die momenteel in Canada is, verdiept zich in de kwestie en komt met een uitleg hoe de Joodse gemeenschap in Nederland het beste tijdens de pandemie met de Seideravonden en de voorbereidingen hierop kunnen omgaan.

Jacobs is voortdurend in contact met professor Albert Dahan, hoogleraar Anesthesiologie in Leiden. Volgens de rabbijn is het belang van de gezondheid een essentieel onderdeel in deze crisis om tot welke halachische uitspraak dan ook te komen. “De Joodse wet is dat het leven voor alles gaat. Je kan zelfs niet zeggen,” verklaart de opperrabbijn, “dat als je onverhoopt op sjabbes een ambulance zou moeten gebruiken, dat je dan een overtreding begaat. Nee, de wet is dat je de ambulance moet gebruiken.” Verder stelt hij dat bij twijfel het leven voor gaat. Met betrekking tot videogesprekken zijn er andere opties. Hij neemt dit mee in zijn uitleg over Pesach tijdens de coronacrisis.

Uitleg kwestie
‘Omdat de zomertijd reeds zal zijn ingegaan met Pesach, zoals ook voorafgaande jaren het geval was, kunnen we de feitelijke Sederavond pas heel laat (na nacht, 21:12 uur) beginnen. Voor velen met kleine kinderen en voor ouderen werd dit voorafgaande jaren als een probleem ervaren. Hoe werd dit toen opgelost? Er werd ruim voor nacht reeds aan tafel gezeten, de kleine kinderen vroegen al het ma-nisjtana, de na-Seder met alle gezangen werden naar voren geschoven, er werd verteld en dan na nacht werd er versneld door de Hagada gegaan. De kleintjes sliepen dan al vaak. Met andere woorden: de echte Seder begon weliswaar na nacht met de vier bekers wijn etc., maar er werd een uitgebreide prelude ingevoerd’, schrijft de opperrabbijn.

‘Wat zou het dit jaar geweldig zijn om die prelude (tot het begin van Jom Tov op woensdagavond 8 april om 20:05 uur) per zoom /Skype of gewoon met de telefoon te delen met alleenstaanden of met grootouders of met gasten die u anders aan uw Sedertafel zou hebben gehad. Zo kunnen ze dan toch meegenieten van de hoogtepunten!’

Controverse
De verklaring van opperrabbijn Arbergel veroorzaakte onmiddellijk controverse. Een van de medeondertekenaars, de opperrabbijn van Safed Rabbi Shmuel Eliyahu, zei direct na de publicatie dat de rabbijnen die de toestemming gaven om tijdens de Seider de videoapplicatie te gebruiken, zich ‘vergist’ hadden. De Asjkenazische opperrabbijn David Lau en de Sefardische opperrabbijn Shlomo Amar hebben dinsdag al laten weten de verklaring van Arbergel ‘onverantwoordelijk’ is en het niet om een halachische uitspraak gaat. ‘Het is jammer dat ze het publiek misleiden’, voegde opperrabbijn Lau eraan toe.