De dubbele bodem van de ‘onopgeefbare verbondenheid’ – gastcolumn Ruben Vis

Is de ‘onopgeefbare verbondenheid’ met Israël op theologische gronden zo uniek, dat Palestijnen van die bijzondere positie zijn uitgesloten? Die vraag stelt Nederlands Dagblad-redacteur Koos van Noppen in de krant van 11 mei naar aanleiding van een toespraak van René de Reuver, de scriba van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) bij een bijeenkomst waar de Nakba werd herdacht; de gebeurtenis waarbij Arabieren in 1948 door de Onafhankelijkheidsoorlog van inwoner in het Britse Mandaatgebied Palestina vluchteling werden en zichzelf over Arabische landen zagen verspreid.

In de Kerkorde van de PKN staat: ‘De kerk is geroepen gestalte te geven aan haar onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël. Als Christus-belijdende geloofsgemeenschap zoekt zij het gesprek met Israël inzake het verstaan van de Heilige Schrift, in het bijzonder betreffende de komst van het Koninkrijk van God’. Wat Van Noppen zich afvraagt, staat simpelweg niet in de Kerkorde.

Levend Jodendom

Voor christenen is het een theologische uitdaging om het fenomeen van het levende Jodendom te verklaren. Dat komt omdat ons geloof niet is gestopt na de kruisiging en wederopstanding, niet na de Sjoa, en ook zelfs zo sterk is dat het sinds 75 jaar een eigen staat heeft. ‘Laat de Joden als Levieten zijn omdat zij de eerste kring vormen rondom de gekruisigde’, stelt hoogleraar theologie Abraham van de Beek in zijn boek De kring om de Messias (2002). Dit zou betekenen dat het Joodse volk als enige geen land mág hebben. Zo wordt Israël langs theologische redeneringen wegpoetst.

Hoe om te gaan met het levende Jodendom? In de nota ‘Het Israëlisch-Palestijns conflict in de context van de Arabische wereld van het Midden-Oosten, bijdrage tot meningsvorming in de Protestantse Kerk in Nederland’, vormt die vraag een kernpunt. Het behoort tot de grootste uitdagingen waarmee de Protestantse kerk zich geconfronteerd weet Hoe moet het christendom, geënt op de stam van het Jodendom (Rom. 11:17), de relatie op hygiënische wijze onderhouden terwijl het tegelijkertijd voor zichzelf uit de geschriften van de apostelen een verplichting ziet om zich met het Jodendom te verstaan?

Felicitatie

Uit de felicitatie van het Moderamen met 75 jaar Israël blijkt dat de PKN-leiding theologisch gezien niets heeft met de staat Israël. Beseft en erkend wordt slechts dat het land en de staat een belangrijke rol vervullen voor haar Joodse gesprekspartners. Dus niet voor de kerk. De Reuver sprak bij een bijeenkomst waar het zogenaamde Kairos-document aan ten grondslag ligt, een document van een aantal christenen uit het heilige land. Een zinsnede daaruit: ‘De Israëlische bezetting van Palestijns land is een zonde tegen God en de mensheid’.

De oorspronkelijke zin stond in de eerste versie uit 1948 en luidde: ‘Want antisemitisme is zonde tegen God en tegen mensen’. Het is wrang, cynisch en minachtend om deze zin te vervormen naar het belang van Palestijnen tegen de Joodse staat Israël. Het Kairos-document staat voor de vervangingstheologie die zegt: er is geen plaats voor Joden zoals ze zijn en er is geen plaats voor de meest concrete en meest robuuste manifestatie van levend Jodendom.

‘De Joden van Auschwitz’

Zelfs Auschwitz wordt ons Joden niet gegund. Abraham van de Beek schrijft in zijn boek : ‘De Joden van Auschwitz zijn verenigd met Jezus aan het kruis’. De erkenning van de opstanding van Jezus is in de ogen van Van de Beek, een belijdenis over God zoals ‘de erkenning van de Holocaust’ een belijdenis is over de mens. ‘Die vraag [over de opwekking, RV] is van nog groter belang dan of de holocaust wel of niet heeft plaats gevonden. Nu laat zich de discussie nooit met ‘feiten’ beslissen. Dat geldt ook voor de Holocaust. Voor beide zijn goede argumenten aan te voeren dat ze hebben plaatsgevonden. Maar die argumenten zijn nooit voldoende.” ‘Feiten’, discussie, argumenten?!

Dezelfde Van de Beek ontving vorig jaar de tienjaarlijkse oeuvreprijs Theologie. Die werd aan hem uitgereikt door het breedst denkbare christelijk-theologisch consortium, waartoe ook het Nederlands Dagblad, Trouw, de EO, KRO-NCRV en alle christelijke universiteiten en hogescholen behoren. Het is aan de kerken zelf een weg te vinden hoe zich te verhouden tot het levende Jodendom. Niet slechts om met het Jodendom in het reine te komen, maar vooral ook om met het levende Jodendom in het reine te zijn.

Ruben Vis is bestuurslid van het OJEC (Overlegorgaan Joden en Christenen) en secretaris van het Nederlands Israëlietisch Kerkgenootschap (NIK)

Lees ook:
Raad van Kerken schrapt veelbesproken passage over Yad Vashem in reisverslag
De raad van Kerken heeft besloten om haar veel besproken verslag van de reis naar Jeruzalem aan te passen. Er was grote kritiek op een passage over het bezoek aan Yad Vashem dat de delegatie van de Raad in november vorig jaar bracht. Mede hierdoor is in de afgelopen dagen tumult ontstaan. Hoewel de auteurs aangaven dat de alinea niet bedoeld was om Palestijnse christenen van nu te vergelijken met de vervolgde Joden in de Sjoa, bleef de kritiek aanhouden.