‘De enige dochter’ geeft een optimistische kijk op de mensheid’

De op een na laatste roman van de vorig jaar overleden Israëlische schrijver Abraham B. Yehoshua is in het Nederlands uitgebracht. Recensent Awraham Meijers las het boek en beoordeelde het. ‘Liefdevol is de rode draad van deze roman’.

Noord-Italië

Deze op een na laatste roman van de beroemde Israëlische auteur Yehoshua (1936-2022) is gesitueerd in Noord-Italië tijdens de millenniumwisseling. Het is kerstvakantie. Rachele Luzzatto, is het enige kind van de welgestelde Joodse familie Luzzattos. Ze is een intelligente meid van bijna twaalf jaar die bijzonder leergierig is en niet beducht om voor haar mening uit te komen. Ze bereidt zich voor op haar bat mitswa – dochter van het gebod – is de dag waarop een Joods meisje verantwoordelijk wordt binnen de religieuze wetten. Ze neemt via studie kennis van de consequente voorschriften van het jodendom en de gebeden. Maar tegelijkertijd ze wil ook graag meedoen aan het kerstspel op school, in de rol van Maria. Haar vader is er echter mordicus op tegen dat zij ‘de moeder van God’ gaat spelen, want dit druist in tegen zijn geloofsovertuiging. En hij wil niet dat ze in een kerk optreedt.

Nazi-arts

Rachele’s vader en diens ouders zijn Italiaanse Joden, de ouders van moeders’ kant zijn echter niet-Joods. Dat is de omstandigheid van haar denken en zoeken naar haar achtergrond. De kwestie van Joodse identiteit is het kernpunt in het verhaal. Maar niet alleen de afwijzing van haar vader brengt Rachele in verwarring, want de heftige verhalen van haar grootvader van vaderskant, die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog voordeed als priester, gerugsteund ​​door een rancuneuze nazi-arts, om aan deportatie te ontkomen, hakken er behoorlijk in.

Daarbij komen ook nog de inzichten van haar oma van moederskant, een vrome atheïste die er niettemin voor zorgt dat het Joodse geloof van haar enige kleindochter niet wordt gesaboteerd. Haar man dweept met het rooms-katholicisme. Rachele vraagt zich – begrijpelijkerwijze – wanhopig af wie en wat zij eigenlijk is: “Wat is mijn identiteit?” In deze periode wordt bij haar vader een ernstige hersenaandoening gediagnosticeerd, dat aan Rachele eufemistisch wordt opgedist als; ‘Een aanhangsel dat zijn hersens vergroot’.

De roman volgt Rachele gedurende enkele weken, als ze door de regio wordt gereden naar een skivakantie in de Dolomieten tot aan een verkleedfeestje bij haar grootmoeder in Venetië. Tijdens deze reizen voert ze interessante gesprekken met haar – liefdevolle – oudere familieleden en anderen, die gecharmeerd zijn van haar eigenzinnige en intelligente zelfvertrouwen. Dat laatste is ook de rode draad in deze roman; liefdevol.

Geen mobieltje

Het lijkt of de wereld rond Rachele uit louter empathische en steevast vriendelijke mensen bestaat. Abraham B. Yehoshua beschrijft een nagenoeg perfect milieu waaraan hij zelf waarschijnlijk met weemoed terugdenkt. Een revival naar beleefdheid, mededogen en respect. Kortom, significante deugden die men ooit thuis en op school heeft meegekregen, maar die langzamerhand zijn verwaterd. Wat dat betreft is het is een ouderwets boek, waarin bijvoorbeeld de huidige technologieën en de deplorabele staat van het milieu niet of nauwelijks een rol spelen.

Rachele grijpt niet, zoals de meeste leeftijdsgenoten van vandaag de dag, voortdurend naar haar mobieltje. Toch irriteren al die mooie dingen en alsmaar aardige mensen niet, het geeft de lezer een gevoel van nostalgie. Wellicht nostalgie naar een goede oude tijd, een jeugd die de lezer zelf niet als zodanig heeft beleefd.

Beetje vreemd

‘De Enige Dochter’ kent geen ingewikkelde verhaallijn, maar is daarentegen doordrenkt van een oprechte en optimistische kijk op de mensheid. Met andere woorden: Een boek vol gevoel en morele waarden en dat verwoordt de auteur prima.  

Een beetje vreemd is dat waar in het begin van de roman zich een aantal belangrijke en minder belangrijke conflicten en situaties aandienen, zoals het verbod dat Rachele niet de ‘Moeder Gods’ in het kerstspel mag uitbeelden en het verloop van de kanker in het hoofd van haar vader, niet verder worden uitgediept, maar kennelijk zijn opgelost tijdens Rachele’s skivakantie.

Rachele is zonder meer een intelligent meisje, dat tussen verschillende (religieuze) werelden wordt heen en weer geslingerd. Dat is haar conflict, daar worstelt zij mee. Maar haar kennis van en kijk op haar (Joodse) wereld is wel erg rijp voor een kind van nog geen twaalf jaar. Ze vraagt zich bijvoorbeeld af of Jezus naar school is geweest zoals iedereen, of dat de zoon van God niet naar school hoefde, want welke leraar zou hem iets kunnen leren.

Uitstapje

De in Jeruzalem geboren auteur, wiens romans altijd in zijn geboorteland waren gesitueerd, heeft zich in zijn literaire uitstapje naar Noord-Italië niet alleen het land, maar ook de oorlogsgeschiedenis van de Italiaanse Joden beschreven. De Nederlandse vertaling door Hilde Pach, is wat de lezer van haar gewend is: prima.

Titel: De Enige Dochter

Auteur Abraham B. Yehoshua
Vertaling: Hilde Pach
Uitgever: Wereldbibliotheek
ISBN: 9789028452930
Prijs: 13,99 euro

Lees ook:
Auteur Avraham Yehoshua (85) overleden
De Israëlische schrijver Avraham Yehoshua is op 85-jarige leeftijd overleden. Hij leed al enige tijd aan kanker. Zijn overlijden werd bekend gemaakt door het Ichilov ziekenhuis in Tel Aviv. De auteur en essayist Yehoshua geldt als een van de grootste auteurs van het land.