De Polenreis
‘Nadat mijn dochter drie jaar geleden haar boeken voor 3 VWO had opgehaald en zij de lesstof van het vak geschiedenis had bekeken, werd zij enthousiast. Dat jaar zouden naast de Eerste Wereldoorlog, het interbellum, de Tweede Wereldoorlog ook de Sjoa worden behandeld. “Ik ga een hoog cijfer halen!” was haar eerste reactie op het hoofdstuk Sjoa. Het bleek anders te gaan.
Het jaar verstreek en het hoofdstuk Tweede Wereldoorlog werd afgerond. Haar geschiedenisleraar gaf aan dat de Sjoa niet zou worden behandeld. Teleurstelling bij mijn dochter. Later hoorde zij van een leerling uit een andere klas dat hij tegen hen had gezegd dat hij niets om de Joden gaf, wel om de homoseksuelen en de politieke gevangen die zijn omgekomen in de kampen. Inmiddels heeft mijn dochter een andere school gevonden waar zij zich thuis voelt.
Vorige week ben ik met haar en honderd 6-VWO leerlingen van haar huidige school op Polenreis geweest. De reis is een half jaar voorbereid naast het reguliere lespakket door de docenten en werd begeleid door ervaren gidsen en psychologen. De reis was niet verplicht en werd door de ouders bekostigd. De achtdaagse reis begon in Warschau en eindigde in Krakau. Iedere dag werd een getto, een voormalige shtetl, of een concentratiekamp bezocht. De jongeren hielden een ceremonie in Treblinka, Majdanek en Birkenau ter nagedachtenis van hen die de kampen niet hebben overleefd.
Het zou mooi zijn als bovenstaande school een Nederlandse middelbare school zou zijn die dit had georganiseerd. Helaas is het in de praktijk van alledag puur toeval of een school, een vakgroep of een individuele leraar zich geroepen voelt en het aandurft en ook over de pedagogische vaardigheden beschikt om de Sjoa te behandelen, laat staan een reis naar een concentratiekamp te organiseren. Nee, deze reis is georganiseerd door een Israëlische school.
In 1988 startte het ministerie van Onderwijs onder leiding van Yitschak Navon met het organiseren van reizen naar Polen. Vandaag de dag organiseert ongeveer de helft van de scholen zo’n reis. Uit Israëlisch onderzoek blijkt dat de leerlingen die deze reis hebben ervaren anders naar de wereld kijken. Ze hadden niet alleen meer kennis opgedaan over de Sjoa, maar ook hun beeld van de medemens veranderde positief. Iedere persoon is een burger van de wereld, zonder te letten op hun nationale identificatie. Tevens veranderde hun houding ten opzichte van de Poolse bevolking. In Madjanek leerden zij dat in het eerste jaar van het bestaan van het kamp, de Poolse Intelligentsia werd gedetineerd en omgebracht en dat hulp aan Joden direct met de dood van hen en hun familie werd bestraft.
Uit een Engels onderzoek blijkt dat onderwijs over de Sjoa leerlingen helpt te begrijpen wat de gevolgen zijn van onverdraagzaamheid jegens andere mensen en leerlingen de waarden leren onderkennen van democratie, vrijheid en grondrechten. Een bezoek aan een van de concentratiekampen zou het resultaat hiervan versterken.
Antisemitisme kan alleen effectief bestreden worden in samenhang met kennis van de geschiedenis van het Joodse volk en daarbij behorende Sjoa. Bovendien zou het ook wel een mooie en duidelijke stellingname van het Nederlandse ministerie van Onderwijs zijn om een reis naar Polen te promoten.’
