Drie dagen in augustus – boekrecensie

In ‘Drie dagen in Augustus’ vertelt Anne Stern het verhaal van Elfie, hoe zij de geschiedenis van de chocolaterie Sawade ontdekt, het bedrijf waaraan zij leiding geeft. Maar er loopt nog een verhaallijn door deze roman: hoe de boekhandelaar Franz weet te ontvluchten aan nazi-Duitsland. Vanuit het gezichtspunt van verschillende personen in korte hoofdstukken wordt de sfeer opgeroepen die tijdens de Olympische Spelen in het nationaalsocialistische Berlijn moet hebben gehangen.

De plek waar alles zich afspeelt, de allee Unter den Linden in Berlijn, staat centraal, en in diverse aparte hoofdstukken – her en der verspreid over het boek – zijn ook de lindebomen zelf aan het woord. Vanuit hun alles overziende gezichtspunt beschrijven zij de ondergang van de ooit zo geliefde ontmoetingsplek van de Berlijners. Uiteindelijk werden deze bomen gekapt om plaats te maken voor paradezuilen met hakenkruisvlaggen, die de bezoekers van de Olympiade van 1936 moesten overtuigen van de grandeur van nazi-Duitsland.

Bij het lezen van het boek dacht ik in het begin: ‘het gaat nergens over, maar het is knap geschreven’. Toen las ik verder en ging er een rijke dimensie open. Daarom een tip aan wie het boek begint te lezen: Google de namen in van de kunstenaars die in het verhaal worden genoemd op je telefoon, en je komt terecht in een wereld van kleur zoals die in de vroege dertiger jaren in de Europese hoofdsteden Berlijn en Parijs alomtegenwoordig moet zijn geweest. Een beschaving die door de nazi’s systematisch is vernietigd.

In de laatste zin van haar nawoord vat de schrijfster haar boek samen met de woorden: ‘Waarin de personages van mijn roman hun menselijkheid bewaren in onmenselijke tijden.’ Die menselijkheid komt naar voren in de belevenissen van Elfie bij de befaamde chocolaterie Sawade aan Unter den Linden, in de ervaringen van de Joodse boekhandelaar Franz Marcus, in de beschrijving van het levensverhaal van de stervende madame Conte, die boven de chocoladewinkel woont.

En verder in de ontboezemingen van de ‘Egyptische’ bareigenaar die op Elfie verliefd wordt en bij Erwin, de suppoost in het museum, die alle ‘ontaarde’ kunst moet bewaken die naar de kelder is verbannen. Ik moet zeggen: auteur Anne Stern heeft echt haar best gedaan om bij de lezer een totaalwaarneming te bereiken. Al je zintuigen, zien, horen, ruiken, proeven, ze worden geactiveerd. Zoals zij de bonbons beschrijft, maakt dat je zin krijgt om naar buiten te gaan om een chocolade speciaalzaak te bezoeken.

Stern is historicus en germanist, en woont in Berlijn. Dat is duidelijk te merken als je deze roman leest. Achter de beschrijving van het gewone leven van gewone mensen weet ze veel feiten, tijdsbeelden en doorkijkjes op het leven van met name vrouwen in de standenmaatschappij van toen over te brengen.

Titel: Drie Dagen in Augustus
Auteur: Anne Stern
Uitgeverij: Ambo|Anthos
ISBN: 978 90 263 6370 2
Prijs: 22,99 euro