F35-zaak bij Hoge Raad: twee tegengestelde zienswijzes

De rechtsgang van drie ngo’s tegen de staat der Nederlanden omtrent het leveren van F35-onderdelen aan Israël is vrijdag voor gekomen bij de Hoge Raad. Die moest de partijen aanhoren over de vraag of Nederland onderdelen voor dit gevechtsvliegtuig mag leveren aan Israël. Volgens de ngo’s worden de mensenrechten dan geschonden en is dat niet mogelijk. De staat stelt dat een helder risico op mensenrechtenschendingen in Gaza momenteel niet te bewijzen valt.

Nederland levert onderdelen voor F35-gevechtsvliegtuigen (ook bekend als de Joint Strike Fighter of JSF) aan Israël. Dat doet het als maker en doorleverancier. Israël gebruikt de vliegtuigen in de oorlogen die het voert tegen terreurorganisaties als Hamas en Hezbollah, maar ook om zichzelf tegen andere vijanden te verdedigen, zoals Iran. De vliegtuigen zijn hoog geavanceerd. Zo zijn ze onder andere onzichtbaar voor vijandelijke radars (stealth) en hebben ze hoog ontwikkelde raketten.

Oorlogsrecht

Sinds eind vorig jaar stellen ngo’s PAX, Oxfam Novib en The Rights Forum dat Nederland moet stoppen met de leveranties. Dat zou moeten omdat de F35’s worden ingezet in Gaza en Israël zo het humanitair oorlogsrecht zou schenden. De Haagse rechtbank ging daar niet in mee en stelde de regering in het gelijk, maar het Haagse gerechtshof dacht daar anders over. Volgens het Hof is er wel sprake van een risico op schending van het humanitair oorlogsrecht en moest Nederland de leveringen stoppen. Zodoende dat de regering in cassatie ging.

In cassatie

Vrijdag was de inhoudelijke behandeling bij de Hoge Raad, die beide kanten aanhoorde. Nederland houdt zich aan verdragen, Europese en Nederlandse wetten die proberen te voorkomen dat wapens geleverd worden aan landen die de mensenrechten kunnen schenden. In zijn pleidooi zei de landsadvocaat dat op grond daarvan wordt getoetst. Het risico op mensenrechtenscheningen is echter te klein en daarom kan de aanlevering van F35-onderdelen aan Israël doorgaan.

Zegveld

De drie ngo’s zien dat anders. Zij beweren dat er juist een groot risico op het schenden van humanitair oorlogsrecht is en dat mensenrechten altijd voor moeten gaan. Advocate Liesbeth Zegveld baseert zich daarin op uitspraken van het Internationaal Gerechtshof. Volgens haar cliënten pleegt Israël oorlogsmisdaden en daarom zouden de vliegtuigonderdelen niet vanuit Nederland mogen worden geleverd. Ook zou Den Haag zich teveel isoleren van de rest van de wereld door door te gaan met de leveranties.

Hamasstrijders

Zegveld wees op de bronnen waarop de uitspraken van het Internationaal Gerechtshof en het Internationaal Strafhof zijn gebaseerd: gegevens van de VN en andere ngo’s. Echter, die halen hun cijfers weer van het ‘Ministerie van Gezondheid in Gaza’, een Hamas-organisatie. Bekend is dat de terreurbeweging cijfers verdraait en manipuleert: zo wordt het aantal gedode Hamasstrijders niet meegerekend in het totale aantal doden. Volgens Israël bestaat de helft van het aantal doden in Gaza uit strijders van Hamas, aldus het CIDI.

Brits verbod

Op zitting gaf de landsadvocaat toe dat de staat nu misschien een andere afweging had gemaakt voor wat de aanlevering van F35-onderdelen betreft. Verder kwam de situatie in het Verenigd Koninkrijk ter sprake. De Labour-regering besloot deze maand een aantal wapens en onderdelen voor Israël tijdelijk in de ban te doen. Echter, F35-onderdelen, die het VK ook levert, horen daar niet bij. Daar komt bij dat F35-onderdelen via een omweg altijd bij Israël kunnen komen. De Hoge Raad gaat in conclaaf en komt binnen een half jaar met een oordeel.