Gemeente Groningen honoreert schadeclaim geroofd Joods vastgoed, CJO tevreden

Burgemeester Koen Schuiling van Groningen heeft excuses aangeboden, en het stadsbestuur zal op morele gronden schade vergoeden aan de erven van de familie Van Blankenstein. De gemeente volgt daarmee het advies van de commissie die onderzoek heeft gedaan naar de gang van zaken rond het huis van de familie dat na de oorlog door de gemeente werd aangekocht.

Het stadsbestuur erkent dat de manier waarop direct na de Tweede Wereldoorlog met Joods onroerend goed is omgegaan verkeerd was. Het Centraal Joods Overleg (CJO) zegt in een reactie tevreden te zijn met het besluit De koepel van Joodse organisaties in Nederland noemt het een belangrijke doorbraak.

Schadeclaim
Tijdens en na de bezetting zijn in Groningen-Stad 753 woningen van Joden leeggeroofd. Het huis van het Joodse echtpaar Serphos-Menko kreeg landelijke bekendheid na een uitzending van het onderzoeksprogramma Pointer. Het riante pand aan de Kamplaan 8 werd tijdens de oorlog door de Duitse bezetter onteigend. Na de oorlog kocht de gemeente het huis tegen een veel te laag bedrag aan als ambtswoning voor toenmalig burgemeester Jan Tuin. De rechtmatige eigenaar kon de verkoop niet weigeren en de familie heeft nooit meer in het huis kunnen wonen.

Een kleinzoon van de familie diende daarom in mei van dit jaar een schadeclaim in bij de gemeente van ruim drie ton. Volgens Hubert van Blankenstein was het bedrag bedoeld als een vergoeding “voor de ellende die het gevoerde huisvestingsbeleid van de gemeente aan de familie Van Blankenstein heeft berokkend”, zei hij in de Pointer-uitzending.

Burgemeester Schuiling heeft toegezegd die claim honoreren. Daarmee is de stad Groningen de eerste gemeente waar naast excuses ook een aanzienlijke schadevergoeding wordt toegekend aan een particulier. “Hoezeer de juridische regels na de oorlog ook zijn toegepast, in het opzicht van fatsoen en de moraal is dat destijds niet goed gebeurd. Dat is ook de reden dat ik het advies van de onderzoekscommissie heb overgenomen”, zei Schuiling in een toelichting.’

Onderzoek naar Joods vastgoed
Het stadsbestuur stelde in 2021 een bedrag van 260.000 euro beschikbaar voor het onderzoek naar Joods vastgoed en andere geroofde eigendommen. Bovendien wilde het college weten welke houding de Groninger samenleving aannam tegenover de Joodse bewoners in de periode 1940-1955 en welke rol de gemeente daarbinnen speelde. “Zo goed als iedereen die hier het slachtoffer van is geworden, is niet meer in leven. Het is goed dat dit eindelijk onderzocht wordt, al is het 50 jaar te laat,” zei voorzitter Frits Grunewald van de NIG Groningen bij de start van het onderzoek tegen het Dagblad van het Noorden.

De onderzoeksgroep bestond uit verschillende historici van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), de gemeentearchivaris van de Groninger Archieven en een amateurhistoricus die gespecialiseerd is in de Joodse oorlogsgeschiedenis. Ook het NIG Groningen was bij de studie betrokken. Daarnaast hebben verschillende Joodse nabestaanden en families documenten en aanwijzingen aangeleverd, zoals adressen van panden die na de deportatie van Joden tijdens de oorlog werden ingenomen door NSB’ers.

Particuliere claims
In zo’n honderd Nederlandse gemeenten loopt een onderzoek naar de manier waarop gemeentebesturen tijdens en na de oorlog zijn omgegaan met het onroerend goed van Joden. In een aantal gemeenten is dat onderzoek inmiddels afgerond. In bijvoorbeeld Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht, Eindhoven en Apeldoorn heeft dat geleid tot een tegemoetkoming aan de Joodse gemeenschap.

Voor het CJO is het besluit van de gemeente Groningen aanleiding om andere gemeenten op te roepen diepgaander onderzoek te doen, en in navolging van Groningen mogelijk particuliere claims te honoreren. “Juist op het punt van immorele gedrag en de mogelijke zelfverrijking van gemeentes na de oorlog”. zegt CJO-voorzitter Chanan Hertzberger.

Hubert van Blankenstein is opgelucht door het besluit, meldt RTV Noord. “Ik beschouw het excuus en de genoegdoening door de gemeente Groningen als een erkenning van het onrecht en de pijn die mijn ouders zijn aangedaan.” De kleinzoon wil met de genoegdoening van 328.000 euro een stichting oprichten die onderzoek gaat doen naar de bestrijding van discriminatie.

Lees ook:
Groningen doet breed onderzoek naar gestolen Joods vastgoed en andere misstanden.
De gemeente Groningen laat een uitgebreid onderzoek doen naar de roof van Joodse eigendommen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog in de stad. Het gaat om onder meer om woningen van gedeporteerde Joden die vervolgens bewoond werden door NSB’ers. Niet alleen het handelen van de gemeente wordt onder de loep genomen, maar ook zal naar de politie en lokale overheidsbedrijven worden gekeken. Allerlei misstanden zullen worden bekeken.