Opgegraven voorwerpen uit Sobibor naar nieuw Holocaustmuseum

Voorwerpen die zijn ontdekt bij opgravingen in vernietigingskamp Sobibor, krijgen een plek in het nieuwe Nationaal Holocaustmuseum. Annemiek Gringold, conservator Sjoa en projectleider bij het Nationaal Holocaustmuseum, bezocht het depot met de opgegraven voorwerpen in het Staatsmuseum Majdanek.

Annemiek Gringold, conservator Sjoa en projectleider bij het Nationaal Holocaustmuseum, bezocht het depot met de opgegraven voorwerpen in het Staatsmuseum Majdanek. Zij koos een paar objecten uit die vrijwel zeker door Nederlandse Joden zijn meegenomen. Het museum toont onder meer een tube Norit met Nederlands opschrift en een broche met een afbeelding van De Nachtwacht van Rembrandt.

In de vaste opstelling van het Nationaal Holocaustmuseum zijn straks ook tien knopen te zien, afkomstig van kledingstukken. Ze werden gevonden op de plek waar de gevangenen zich moesten uitkleden voordat zij werden vermoord. “Op het eerste gezicht lijken de knopen misschien niet bijzonder. Maar deze knopen zijn het laatste wat de slachtoffers aanraakten dat van henzelf was. Kleding beschermt je lichaam tegen de kou, maar je draagt er ook je identiteit mee uit. Je laat ermee zien wie je bent”, zegt Gringold in een persbericht van het museum.

Samenwerking
In 2019 bracht een delegatie uit Sobibor een bezoek aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork en het Joods Cultureel Kwartier. Zij waren in Nederland op uitnodiging van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Medewerkers van het Joods Cultureel Kwartier, waar het Nationaal Holocaustmuseum onderdeel van uitmaakt, droegen vervolgens bij aan onderzoek voor de inrichting van het Sobibor Museum. Vorig jaar reisde Annemiek Gringold naar het depot in Polen om het bruikleenverzoek in te dienen. De Poolse staat honoreerde dit verzoek en daarmee zullen de voorwerpen uit Sobibor langdurig te zien zijn in het Nationaal Holocaustmuseum.

Sobibor was een vernietigingskamp in bezet Polen waar tijdens de Tweede Wereldoorlog ongeveer 180.000 Joden door de nazi’s werden vermoord. Meer dan 34.000 Joden werden vanuit Nederland naar Sobibor gedeporteerd. Na een grote opstand van de gevangenen op 14 oktober 1943, vrijdag exact 79 jaar geleden, werd het vernietigingskamp door de nazi’s opgeheven en gesloopt om alle bewijs van de massamoord te vernietigen. De nazi’s dekten hun gruwelijke misdaden af met dikke lagen grond en asfalt. Alleen de getuigenverklaringen van overlevenden hielden de herinnering aan het kamp levend.

Archeologisch onderzoek
Om de lay-out van het vernietigingskamp te reconstrueren, begonnen wetenschappers in 2007 een groot opgravingsproject op het terrein. Een archeologisch onderzoeksteam trof duizenden persoonlijke objecten aan in de ondergrond. Ook vonden de onderzoekers plattegronden en resten van de gebouwen die er stonden. De opgravingen zijn uitgevoerd door de archeoloog Yoram Haimi als onderdeel van zijn promotieonderzoek aan de Ben Gurion Universiteit. In het onderzoeksteam zitten ook de Nederlander Ivar Schute, gespecialiseerd in de archeologie van de Tweede Wereldoorlog, en de Poolse wetenschapper Wojceiech Mazurek.

Het hele project stond onder toezicht van Isaac Gilead van het Archeologische departement, en Hannah Yablonka van het departement van de Joodse geschiedenis van diezelfde universiteit. De opgravingen hebben in totaal vijf jaar geduurd. Het historisch onderzoek naar de voorwerpen loopt nog.

Het Nationaal Holocaustmuseum staat in Amsterdam en opent eind 2023 haar deuren.

Lees ook:
De laatste overlevende van Sobibor is niet meer
In Israël is Semion Rosenfeld (96) overleden. Hij was de laatste persoon die vernietigingskamp Sobibor heeft overleefd. De Joodse Oekraïener wist te ontsnappen uit het dodenkamp en vocht daarna met de Sovjets tegen de Duitsers. Zo maakte hij onder meer de slag om Berlijn mee. Na de oorlog bleef hij in de Sovjetunie wonen, waarna hij na de val van de Muur in 1990 naar Israël emigreerde. Daar wordt Rosenfeld geëerd als een held.