Gouda gaat door met Stolpersteine
Soesja Citroen beschrijft haar ervaringen bij het plaatsen van Stolpersteine in Gouda: ‘Het was een indrukwekkende ochtend, 12 februari 2017, waarop Gunter Demnig zijn nieuwe Stolpersteine plaatste in Gouda. Veel mensen trotseerden sneeuw en kou om op vijf plaatsen dertien verschillende mensen te herdenken. Enkele heel nabije familieleden waren aanwezig, zoals op twee adressen een dochter met familie. We hebben nu 221 herdenkingssteentjes op 51 plaatsen in de stad. De namen van evenzovele vermoorde Joodse stadgenoten zijn weer terug in de stad, zichtbaar op straat.
Burgemeester Schoenmaker was op alle vijf adressen van de partij en hield een speech bij de eerste adres, Turfmarkt 79, waarin hij het belang van het herdenken van de tragische geschiedenis van de Goudse Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog aangaf. Drie stadsdichters lieten hun gedichten over de Stolpersteine horen. Inez Meter, Klara Smeets en de huidige stadsdichter Hanneke Leroux, ieder kwam met een zeer eigen en treffend gedicht.
Het eerste adres was de Turfmarkt 79. Hier plaatste Gunter Demnig vier Stolpersteine voor Jakob Izak de Leeuw (38), Margaretha de Leeuw-Gompers (34) en hun twee kinderen Anna Judik (10) en Abraham Izak (6). Donald Pagrach, voorzitter van de Stichting Gouds Metaheerhuis, en Karel Jongeling zeiden kaddisj, een zo belangrijk gebed voor deze grafloze Joden.
Het tweede adres was de Hertzogstraat 3. Toen we hier aankwamen, te voet, per fiets of per auto voorzichtig manoeuvrerend door de gladde sneeuw, had Gunter Demnig hier al drie Stolpersteine geplaatst voor Manfred Linder (44), Elsa Linder-Gottlieb (34) en hun zoontje Leopold (7).
Heel naturel droeg Inez Meter haar mooie gedicht ‘Stolpersteine’ voor, hier op de plek waar Leopold Linder had gewoond samen met zijn ouders. Godlof hun namen worden gered, keren terug in de stad waar zij woonden, de weggevoerden …
Op het derde adres, de Krugerlaan 149, kwamen Stolpersteine voor moeder Anna Witt-Cohn (60) en zoon Ernst Alfred Witt (32).
In 2005 kwam het Joods Historisch Museum in het bezit van twee grote hutkoffers van Ernst Alfred Witt met daarin allerlei persoonlijke zaken als een poëziealbum van zijn moeder Anna Witt-Cohn uit de jaren 1898-1900, verder onder meer familiefoto’s. Ook adreswikkels van tijdschriften aan hem gericht op dit adres zaten in de koffers. Nabestaanden van Diny Piets-Metselaar troffen de hutkoffers aan op de zolder en schonken deze aan het museum.
Het vierde adres was de Fluwelensingel 32, waar Demnig bij aankomst al een Stolperstein voor Andries Samuel van Wijnbergen (58) bleek te hebben gelegd.
Het vijfde en laatste adres op deze koude februariochtend was de Elizabeth Wolffstraat 5, waar toen wij er aankwamen nog geen Stolpersteine voor moeder Hertha Neumeyer-Hausdorff (54) en haar dochter Valerie Käthe Neumeyer (28) en voor Max Katz (51) geplaatst bleken. Gelukkig was Gunter Demnig telefonisch bereikbaar en meldde hij me dat hij er binnen vijf minuten zou zijn. Dat gebeurde en al snel plaatste de nog steeds kwiek ogende Gunter Demnig de mooi glanzende steentjes met messing plaatje erop in de stoep voor het adres. Hoe lang kan hij dit nog volhouden, vraag je je dan af. Tenslotte is hij nu 69 jaar en moet dit project op zijn minst fysiek toch een behoorlijke wissel op hem trekken.
Hiermee is de zevende Stolpersteineplaatsing een feit. We hebben nu een spoor van 221 Stolpersteine op 51 plekken in Gouda. Zo hopen we we komende jaren door te gaan met Stolpersteine plaatsen, totdat er voor alle 385 systematisch door de nazi’s vermoorde Joodse stadgenoten een gedenksteen ligt in Gouda.’
