Groningse gemeenten schrikken van handelen in oorlog

Dat de gemeenten Pekela, Eemsmond en Westerwolde mogelijk fout hebben gehandeld rond Joods vastgoed, werd door velen vermoed. Maar de manier waarop de gemeenten dit in de bange jaren ’40-’45 deden, kwam vorige week als een verrassing. Groningse Joden hadden geen schijn van kans, zo blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).

In de synagoge van Appingedam werden op woensdag de resultaten van het onderzoek gepresenteerd. De drie gemeenten in het Noordoosten van Groningen zijn destijds opvallend berekenend omgegaan met de roof en verkoop van Joods vastgoed. Soms onteigenden ze de huizen al voordat bekend was of de weggevoerde bewoners terug zouden komen.

Geld verdiend

Uit de rapportage blijkt ook dat de gemeente Pekela meer dan dertig jaar lang geld heeft verdiend aan een huis waarvan de Joodse bewoners in de Sjoa werden vermoord. Het gaat om de woning aan Binnenweg 6 in Oude Pekela, waar de familie Stoppelman woonde. Vlak voor hun deportatie werd het huis gebombardeerd en beschadigd. Omdat het moest worden gerepareerd, werd het eigendom van de gemeente.

Verhuur

De gemeente Pekela maakte van de situatie gebruik: om de aanmaningen van de hypotheekhouder, verzekeringsmaatschappij en andere betrokkenen te kunnen betalen, besloot de gemeente het te verhuren. De Stoppelmans’ kwamen na de oorlog niet terug, zij waren vermoord, maar de verhuur ging gewoon door. Mocht de familie wel teruggekeerd zijn, dan zou die de schade en kosten aan de gemeenten hebben moeten betalen.

Opbrengst

De gemeente verkocht het huis in 1974. De opbrengst, zo’n 22.000 gulden, werd in de gemeentekas gestort, net als de huuropbrengst tussen 1942 en 1974. Er moet circa zesduizend gulden aan het pand zijn verdiend, aldus de onderzoekers. In de gemeenten Eemsmond en Westerwolde was het weinig beter. Van de 150 Joodse inwoners wist slechts tien procent te overleven.

Verbijsterd

“Toen ik het onderzoek las, was er eerst schrik en verbijstering,” zei burgemeester Jaap Kuin van Pekela tegen RTV Noord. “Waarom heb je het zo opgelost? Je moet je er voor schamen dat die woning niet is teruggegeven.” Ook zijn collega’s van Eemsmond en Westerwolde zijn overrompeld. Het is nog niet duidelijk wat deze Groningse gemeenten gaan doen als formeel antwoord op de bevindingen.