Henry Kissinger (100), gevierd en verguisd – in memoriam
Henry Kissinger is op honderdjarige leeftijd thuis overleden. De voormalige topdiplomaat werd geboren in een Joods gezin in Duitsland en emigreerde op vijftienjarige leeftijd naar New York om aan de nazi’s te ontkomen. De migrant werd Amerikaan en wist in de jaren zestig en zeventig van de 20ste eeuw diplomatieke successen te boeken. Hij werd gelouterd maar ook bekritiseerd. Kissinger bleef tot in zijn laatste levensjaar actief.
Beieren
Heinz Alfred Kissinger werd in 27 mei 1923 geboren in Fürth, Duitsland. Zijn vader Louis was onderwijzer en zijn moeder Paula was huisvrouw. In Beieren vierde het antisemitisme hoogtij nadat de nazi’s in 1933 aan de macht gekomen waren. De familie Kissinger besloot vijf jaar later zijn koffers te pakken en via Londen naar New York te emigreren. Daar vestigden ze zich in in Washington Heights in een Duits-Joodse migrantengemeenschap.
Harvard
De genaturaliseerde ‘Henry’ Kissinger studeerde boekhouding aan het City College totdat hij in 1943 werd opgeroepen voor het Amerikaanse leger, waar hij diende als inlichtingenofficier en getuige was van gevechten in het Ardennenoffensief. Na de oorlog schreef Kissinger zich in aan de Harvard University, waar hij zijn bachelor-, master- en doctoraatsdiploma in politicologie haalde. Als faculteitslid op de overheidsafdeling van de universiteit was Kissinger adviseur voor meerdere overheidsinstanties.
Meer invloed
Kissinger wilde graag een grotere invloed hebben op de Amerikaanse buitenlandse politiek en werd in de jaren zestig adviseur buitenlands beleid voor de Republikeinse presidentskandidaat Nelson Rockefeller. Hij ontmoette Richard Nixon voor het eerst op een feestje gepresenteerd in 1967. In de Republikeinse voorverkiezingen in 1968 was Kissinger opnieuw adviseur voor het buitenlands beleid van Rockefeller en in juli 1968 noemde hij Nixon ‘de gevaarlijkste van alle mannen die op zoek waren naar president’.
Pragmatisch
Nadat Nixon, die in wezen antisemitisch van aard was, de presidentskandidatuur en -verkiezingen van 1968 had gewonnen, verwisselde de ambitieuze en pragmatische Kissinger het geweer van schouder. Hij omarmde het nieuwe staatshoofd en werd diens Nationale Veiligheidsadviseur. De twee ontwikkelden een ongewoon hechte band en stippelden samen het Amerikaanse buitenlandse beleid uit. Zo introduceerde Kissinger ‘shuttle diplomatie’ en was hij een drijvende kracht achter het verwijderen van de socialist Salvador Allende in Chili, in 1973.
Plagen
Nixon hield ervan om Kissinger te plagen over zijn Joodse afkomst en zijn Duitse accent. De president biechtte later op dat hij tegen de Israëlische premier Golda Meir had gezegd dat ze allebei Joodse ministers van Buitenlandse Zaken hadden, verwijzend naar Kissinger en Abba Eban. “Ja, maar de mijne spreekt Engels,” antwoordde Meir, tot groot vermaak van Nixon.
Mao
Onder Nixon hielp Kissinger bij het opbouwen van een diplomatieke relatie met communistisch China. Zo reisde hij in het geniep naar Peking en zette hij samen met de Chinezen de pingpongdiplomatie op, die resulteerde in erkenning en diplomatieke banden. In 1972 bracht Nixon een staatsbezoek aan de Chinese heerser Mao Zedong, die daarmee de Sovjets de pas afsneed in de race om de wereldhegemonie tijdens de Koude Oorlog.
Nobelprijs
Een van de redenen om de Chinezen in zee te gaan was om een einde te kunnen maken aan de uitzichtloze oorlog in Vietnam, die Amerika sinds 1960 aan het voeren was. Het was Kissinger die onder Nixon, en diens latere opvolger Gerald Ford, als minister van Buitenlandse Zaken een vredesdeal uitonderhandelde met de Noord-Vietnamezen, die hij ‘de meest verraderlijke gesprekspartners die hij ooit had meegemaakt’ noemde. Niettemin kreeg hij er de Nobelprijs voor de Vrede voor.
Niet openlijk Joods
Kissinger was tevens de allereerste Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken van Joodse komaf. Hij kwam daar niet ronduit voor uit, want moest zijn positie zeker stellen aangezien het indertijd ongewoon was voor Joden om aan de top van het land te staan. Maar in 1973 was het Kissinger die Israël uit de brand hielp met wapens en munitie toen het in de Jom Kippoeroorlog verrast was door zijn buurlanden. Maar het was dezelfde man die premier Meir moest zeggen dat de VS niets zou doen om de positie van de Joden in de Sovjetunie te verbeteren, laat staan moeite zou doen ze naar Israël te laten emigreren.
‘Macht is aantrekkelijk’
Kissinger verliet zijn ambt nadat de Democraat Jimmy Carter in 1976 tot president werd gekozen, maar verdween nadien nauwelijks uit beeld. Hij bleef een vaste waarde in het wereldje in Washington DC, gaf les in Georgetown, adviseerde financiële firma’s in New York en gaf dure bedrijfslezingen. Ook was hij een graag geziene gast in de media en hield hij er verschillende verkeringen met actrices op na. Macht is aantrekkelijk, aldus Kissinger.
9/11
In 1982 richtte hij Kissinger Associates op, een adviesbureau in New York dat in het geniep grote bedrijven adviseerde. Tegelijkertijd mochten het Witte Huis en anderen hem altijd bellen voor advies, waardoor hij altijd invloed bleef hebben. In 2001 benoemde president George W. Bush hem tot voorzitter van de commissie die de terreuraanslagen van 9/11 moest onderzoeken, maar hij trok zich terug nadat het Congres van hem had geeist de namen van zijn cliënten bekend te maken.
Kritiek
Met de jaren werd Kissinger steeds vaker bekritiseerd. Zo werd naderhand bekend dat hij samen met Nixon had besloten om delen van Cambodja te bombarderen en om andere delen van Noord-Vietnam plat te gooien, om zo de Vietcong uit te roken en naar de onderhandelingstafel te lokken. Hij deed dat echter zonder toestemming van het Congres. Ook zou het bombarderen van Cambodja indirect hebben gezorgd voor de opmars van massamoordenaar Pol Pot. In 2015 werd een ondervraging van hem in het Congres verstoord door activisten die hem verweten bloed aan zijn handen te hebben.
Peres
Kissinger, die eerder niet uitkwam voor zijn Joodse achtergrond en zei dat ‘het Jodendom voor mij geen betekenis heeft’, ontpopte zich later als een publiek verdediger van de staat Israël. De veiligheid van Israël is cruciaal voor de veiligheid en stabiliteit van de wereld, aldus de ex-topdiplomaat. Ook legde hij de basis voor de vrede tussen Israël en Egypte van 1978. Kissinger ontving in 2012 Israëls hoogste burgerlijke onderscheiding uit handen van president Shimon Peres voor zijn ‘significante bijdrage aan de staat Israël en aan de mensheid’.
Theodor Herzl Award
Twee jaar later kreeg Kissinger de Theodor Herzl Award van het World Jewish Congress. Tijdens de prijsuitreiking vertelde WJC-president Ronald Lauder dat Kissinger tegen Meir had gezegd dat hij in de eerste plaats een Amerikaan was, daarna minister van Buitenlandse Zaken en op de derde plaats een Jood. Volgens Lauder antwoordde Meir dat dat prima was, aangezien Israëli’s van rechts naar links lezen.
Overlijden
Tot op hoge leeftijd was Kissinger nog actief als adviseur achter de schermen en met optredens in de media. Hij gaf commentaar op de toestand in de wereld en nog steeds konden wereldleiders hem bellen voor advies. Zijn honderdste verjaardag werd op 23 mei van dit jaar nog uitgebreid gevierd. Kissinger, die moest ondergaan dat Israël op 7 oktober 2023 werd overvallen door een terreuraanval van Hamas, overleed op 29 november thuis in Connecticut.
