Herdenking Joodse oorlogsslachtoffers Nederlands-Indië
In Nederland worden jaarlijks op 15 augustus álle slachtoffers van het Japanse oorlogsgeweld tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië herdacht. Vijfenzeventig jaar na de Japanse capitulatie valt deze op Sjabbat. De Stichting Zachor Poesaka vraagt u daarom om juist deze Sjabbat tijdens het Jizkor gebed de Joodse oorlogsslachtoffers uit Nederlands-Indië te herdenken. De door Zachor Poesaka georganiseerde herdenking voor de Joods-Indische Nederlanders op zondag 16 augustus is vanwege Covid-19 afgelast.
Vergeten groep
In Nederlands-Indië woonde voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog een relatief grote groep Joden, zo’n drieduizend tot vijfduizend personen. Het Joodse leven was niet gemakkelijk. Lange tijd was er geen enkele synagoge en ook geen Joodse begraafplaats. Deze Joods-Indische Nederlanders hebben allen hun een eigen oorlogsverhaal, maar stuiten vaak op onbegrip en onwetendheid als zij dit willen delen. Dit jaar zal er tijdens de Nationale Indië-Herdenking bijzondere aandacht worden besteedt aan deze groep Joods-Indische Nederlanders. Op 15 augustus zal daarom Helen Stuart-van Druten met haar dochter en kleindochter de drie-generatie-krans bij het Indisch monument in Den Haag leggen.
Anti-Joodse campagne
In april 1943 werd, onder leiding van de Duitse diplomaten, een anti-Joodse campagne gevoerd in Nederlands-Indië. In 1944 moesten geïnterneerden in de meeste vrouwenkampen meldden of zij Joods waren. Niet iedereen deed dat. Vanaf maart 1944 werden de Joodse vrouwen en kinderen naar het kamp Tangerang of Adek, bij Batavia, overgeplaatst. De Joden die zich hadden gemeld als Joden, werden in aparte barakken in het kamp geplaatst. Met de Amerikaanse atoombomaanvallen op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki op 6 augustus en op 9 augustus 1945 kwam er op 15 augustus een eind aan de Tweede Wereldoorlog en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië.
De geschiedenis van de Joden in Nederlands-Indië is verbonden met zowel de geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog en als met de geschiedenis van de Shoah. De Joden in Nederlands-Indië werden in eerste instantie vanwege hun Europese achtergrond gevangengezet en vervolgd en pas na de Duitse anti-Joodse campagne in 1944 voor hun Joods zijn. Vanaf eind 1945 vertrokken diegenen die de Japanse oorlogswreedheden hadden overleefd uit Nederlands-Indië naar Nederland. De Joden onder hen vernamen in Nederland vaak voor het eerst over de gruwelijkheden die hun familie en vrienden had getroffen.
‘Troostmeisjes’
De oorlog trof alle bevolkingsgroepen van de koloniale samenleving, onder wie Indonesiërs, Molukkers, Indo-Europeanen, Europeanen, Papoea’s, de Joods-Indische en Chinees-Indonesische gemeenschap. Honderdduizend kinderen en volwassen burgers werden geïnterneerd in concentratiekampen. Nog eens honderdduizenden werden buiten de kampen aan hun lot overgelaten. Tienduizenden zogenoemde ‘troostmeisjes’ werden uitgebuit, honderdduizenden verrichten onmenselijke dwangarbeid, onder hen vele krijgsgevangenen en Indonesische Romusha’s (tewerkgestelden). Alle mannen en jongens van 10 jaar en ouder werden in een mannenkamp gevangen gezet. Vrouwen, meisjes en jongens onder de 10 werden in een vrouwenkamp geïnterneerd.
De gegevens over de geïnterneerden zijn niet volledig. De schatting is dat er ongeveer honderdduizend burgers in concentratiekampen zaten. Hoeveel niet-geïnterneerde buiten de kampen er in totaal van de honger en andere ontberingen zijn omgekomen is niet bekend. Het Nederland Instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies (NIOD) gaat ervan uit dat, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië, waarschijnlijk ruim 21.000 ‘Europeanen’ stierven.
Live op NPO1
De Nationale Herdenking op 15 augustus wordt dit jaar bijgewoond door Zijne Majesteit de Koning. Minister-president Mark Rutte spreekt de herdenkingsrede uit. De herdenking is vanwege de Corona-maatregelen niet openbaar, maar is live te volgen via NPO1.
