‘Hoorn speelde geen actieve rol in verkoop Joodse panden’

De gemeente Hoorn heeft geen actieve rol gespeeld in de verkoop of doorverkoop van Joods vastgoed. Dat stellen historici die in opdracht van de gemeente op onderzoek uitgingen. Wel kocht de gemeente in de bange jaren ’40-’45 zelf twee panden die van Joodse inwoners waren geweest. Dit meldt het Noordhollands Dagblad in een bericht. In totaal werden er in Hoorn vijftig Joodse panden verkocht, voornamelijk in het centrum. Van de 45 Joodse inwoners uit het West-Friese stadje werden er in de Sjoa 32 vermoord. Er komt geen gemeentelijke schadevergoeding.

Geen smartengeld
Zeker vijftig panden van de in totaal 82 panden van elf Joodse eigenaren zijn in de oorlog gedwongen doorverkocht aan particulieren. In heel West-Friesland zijn er 129 panden van Joden afgepakt. De gemeente Hoorn zou hierin geen actieve rol hebben gespeeld, omdat de doorverkoop iets tussen makelaar, koper en notaris was, aldus onderzoekers Raymund Schütz en Egbert Ottens. Wel kreeg de gemeente van notarissen verzoeken binnen om informatie aan te leveren over deze panden. Door de uitkomsten van het onderzoek is het toekennen van een schadevergoeding aan Joodse inwoners niet aan de orde, stellen de historici.

Polak-Levie
Verder de gemeente Hoorn geen navorderingen opgelegd aan Joodse eigenaren van niet-betaalde erfpacht, straatbelasting of wisseltonnenstelsel, aldus Schütz tegen de krant. “Wel vonden we navorderingen van enkele nalatige oorlogskopers van Joodse panden. Maar die panden stonden toen al niet meer op naam van de Joodse eigenaren.” De gemeente kocht in 1943 twee onteigende panden – Slapershaven 2 en 3 van de weduwe Marianna Polak-Levie – om zo sloop te voorkomen, stellen de historici vast. Schütz: “Een notaris oordeelde dat de gemeente van een foute regeling onder een fout regime gebruik had gemaakt.” In 1953 kwamen de gebouwen in handen van de ervan van weduwe Polak-Levie.

Gemeente tevreden
Burgemeester Jan Nieuwenburg zegt dankbaar te zijn voor het werk van de onderzoekers. Hij zegt er veel van te kunnen leren. “Wat er in Hoorn en Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog is gebeurd, is gruwelijk. De onderzoekers vertellen verschillende schrijnende verhalen in hun onderzoek. Over mensen die bestolen zijn van hun woning en moesten vechten om deze terug te krijgen. Van deze verhalen en de conclusies kunnen we nog steeds leren,” aldus de PvdA’er. Hij gaat niet in op de vraag of er een schadevergoeding komt. Het onderzoek kwam er nadat de gemeenteraad daar eind 2020 op aandrong middels een motie.

Onafhankelijke onderzoeken
Het tv-programma Pointer onthulde in het voorjaar van 2020 dat veel gemeenten zich in de bezettingsjaren hadden verrijkt met onteigend Joods vastgoed. Nadien kwam er kwam er in gemeenten onafhankelijk onderzoek op gang naar de handel en wandel van het gemeentebestuur indertijd. Gemeenten zetten onafhankelijke onderzoekers aan het werk om in hun verleden te graven en om te ontdekken of en zo ja, hoeveel Joods vastgoed er was geroofd. Ze zochten ook uit of er na de bevrijding boetes en belastingen werden opgelegd aan overlevenden. In veel gevallen bleek de beerput groot: per gemeente werd er vaak grof geld (soms wel honderdduizenden guldens) verdiend aan het onroerend goed. Veel gemeenten zijn tot schadevergoedingen, regelingen en tegemoetkomingen met hun huidige Joodse bewoners overgegaan. Het gaat om bedragen die oplopen tot in de miljoenen euro’s.

Lees ook:
Opmerkelijk: ‘Gemeente Dordrecht roofde in jaren ’40-’45 geen Joods vastgoed’
De gemeente Dordrecht heeft in de Tweede Wereldoorlog geen Joods vastgoed geroofd. Dat blijkt uit een quickscan (kort onderzoek) naar de situatie van destijds. Het CJO heeft kritiek op het stadsbestuur: het onderzoek had veel uitgebreider moeten zijn. Ronny Naftaniel: “Er is alleen gekeken naar de Verkaufsbücher, maar er zijn bijna twee keer zoveel Joodse woningen onteigend. Bovendien is dit achter de schermen uitgevoerd, terwijl het essentieel is dat overlevenden en nabestaanden daarvan kennis kunnen nemen.”