Israel Museum trekt topstuk Rembrandt-tentoonstelling in Joods Historisch op laatste moment terug

Het Joods Historisch Museum (JHM) heeft een speciale tentoonstelling rondom het schilderij ‘De knielende Petrus’ opgezet, maar het originele schilderij zal ontbreken. Het Israël Museum zou het doek namelijk uitlenen, maar ziet daar van af omdat het bang is dat er in Nederland een claim op zal komen In Nederland mogen mensen een claim doen op kunst die mogelijk geroofd is in de Tweede Wereldoorlog. Het Israël Museum wil voorkomen dat het het doek kwijt raakt. JHM-directeur Emile Schrijver is overrompeld. De expositie gaat wel door.

Erfgoedwet
Wanneer iemand in Nederland beslag laat leggen op het werk, houdt de Nederlandse overheid het vast totdat duidelijk is of er sprake is van roofkunst. Als dat het geval is, moet het in Nederland blijven zodat het naar de rechtmatige eigenaar kan gaan. Mocht het geen geroofd stuk zijn, dan komt het terug naar Israël. Omdat de Nederlandse erfgoedwet strenger is dan in andere landen, willen de Israëli’s toch geen risico nemen. Eerder hadden ze wel toegezegd dat het doek naar het JHM mocht gaan. Ook de Nederlandse regering zou een garantieverklaring geven, maar dat vonden de Israëli’s onvoldoende.

‘Het Israël Museum verraste ons kort voor de opening van de tentoonstelling’ Emile Schrijver, directeur JHM

Geen harde garantie
Omdat het JHM en de Nederlandse staat geen harde garantie konden geven dat het doek niet geclaimd zou worden en niet perse in Nederland zou blijven, haakte het Israël Museum af. “Het museum verraste ons kort voor de opening van de tentoonstelling. Het Israël Museum wilde standaard-garanties, omdat het stuk in eigendom van het museum is,” zegt JHM-directeur Emile Schrijver. Hij begrijpt dat zijn collega’s in Israël deze garantie wilden, maar heeft er geen begrip voor dat ze drie weken van te voren afhaakten. “Als ze hier een jaar eerder mee waren gekomen, dan had ik daar meer begrip voor gehad,” aldus Schrijver in Nieuwsuur.

Krimgoud
Het Israël Museum handelt mogelijk zo vanwege een precedent. Begin 2014 werden juwelen en andere kunstobjecten van de Krim tentoon gesteld in het Allard Piersonmuseum in Amsterdam. Terwijl de expositie ‘Schatten van de Krim’ liep, viel Rusland het schiereiland binnen, waarop sancties van de Europese Unie en Amerika tegen het land volgden. De schatten bleven in Nederland, ook na de ramp met het vliegtuig MH17, in de zomer van 2014. Momenteel bevinden de objecten zich nog in het Nederlandse museum, terwijl Oekraïne en Rusland ze opeisen.

Wel doorgang
Ondanks het ontbreken van het topstuk zal de expositie in het JHM toch doorgang vinden. In plaats van ‘De Knielende Petrus’ zal het Rijksmuseum een ander origineel werk van Rembrandt uitlenen. ‘In de olieverfschets Jozef zijn dromen vertellend uit circa 1633 komen alle facetten van Rembrandts meesterschap samen en kan de bezoeker de nieuw verworven kennis meenemen in de beoordeling van dit kunstwerk’, schrijft het JHM in een persbericht. De tentoonstelling zal te zien zijn van 13 september tot en met 10 november.

Lees ook:
Tentoonstelling roofkunst in Deventer
Door de ongekende verzamelwoede van nazi’s als Hitler en Göring kwamen veel werken van kunsthandelaren en particulieren, zoals Goudstikker en Gutmann, tijdens de bezetting in Duitse handen. Na de oorlog stuurde de Amerikaanse Monuments Men een groot aantal kunstwerken terug naar Nederland. Het was aan de Nederlandse Staat om geroofd of onder dwang verkocht werk terug te geven aan de oorspronkelijke eigenaren. Dat ging niet goed.