‘Jode-neus’ – gastcolumn Femmetje de Wind

Op Jom Hasjoa, dineerde Femmetje de Wind en haar man met Joodse vrienden. In de veiligheid van hun huiskamer spraken ze over hoe om te gaan met hedendaags antisemitisme. Ze sloten de avond af met een goed gevoel. Maar dat duurde niet lang.

Door Femmetje de Wind

Wat doe je als iemand een antisemitische opmerking maakt, iemand die dicht bij je staat, iemand die het misschien niet slecht bedoelt? Juist die tussenvorm, waarin iemand iets zegt dat – auw – pijn doet, maar waarvan diegene zich niet bewust is, is moeilijk te pareren. Een kennis van me zei eens in een gesprek: wat een Jodenstreek (dit ging over haar werkgever). Ik wist niet hoe te reageren. Ik bevroor en viel stil.

Onze vrienden konden eenzelfde soort incident ophalen. Een collega van haar had ooit terloops opgemerkt dat Joden ‘gewoon erg veel geld hebben’. Het had haar zo geshockeerd dat ze niets anders wist uit te brengen dan: “NEE. NEE. Dat is niet waar.” Achteraf had ze haar ontzetting anders willen formuleren. “Maar om er later nog op terug te komen is ook weer zo wat en je wilt de ander ook geen rotgevoel geven.” We zeiden tegen elkaar dat we in de toekomst, mocht zich onverhoopt weer zoiets voordoen, anders zouden reageren. 

Toen ik later die avond in bed lag, opende ik nog even mijn Instagram en scrollde nietsvermoedend langs mijn tijdlijn toen ik een kind van een jaar of drie in beeld kreeg met een geschaafde, opgezette neus (waarschijnlijk van haar fietsje gekukeld). Ze werd gefilmd door haar moeder, terwijl ze zichzelf in de spiegel bekijkt en blijft herhalen: “Kijk, ik heb een Jode-neus, een Jode-neus.” Om er geen misverstand over te laten bestaan dat ze het echt zegt (je kunt ook rode neus horen), heeft mama de zin nog even in kapitalen ondertiteld: ‘Jode-neus’. Dat het maar duidelijk is.

Geschokt maar nog niet verslagen, opende ik de reactie-feed onder het filmpje. Want ach, dit is een onbenullige peuter, maar er zullen toch zeker wel wat weldenkende mensen zijn, met enig historisch besef, die deze vrouw aanspreken op het niet bepaald educatieve karakter van haar post? To put it mildly.

Wat schetst mijn verbazing? De lijst met ruim 939 reacties – we hebben het hier over Bibi Breijman, zangers en de vrouw van Waylon, influencer en daarmee ook een rolmodel – is een ellenlange opsomming van zoete ‘ohtjes’, ‘ahtjes’ en duimpjes omhoog. Het woord ‘schattig’ vat zo’n beetje alle posts samen. En dan zijn er nog de meer dan 26.000 hartjes-likes gegeven door de luie reaguurders. 

Auw. Nu moest ik dus iets doen. Maar ik heb mezelf ook aangeleerd niet ‘s avonds laat vanuit emotie te reageren. En dus probeerde ik er een nachtje over te slapen. Dat werd een nachtje-elk-uur-wakker, waarin de gedachte dat ik overgevoelig zou zijn me herhaaldelijk kwam bezoeken. Toch wil ik niet meer vergoelijken wat anderen na laten te doen. En bij het ochtendgloren componeerde ik een reactie waarbij ik me openlijk afvroeg hoe het zou zijn als de dochter van Breijman en zanger Waylon had gezegd: ik heb een zwarte neus, of, ik heb een homo-neus. Zou men het dan ook ‘schattig’ vinden? 

In een tijd waarin iedereen die ook maar iets verkeerds zegt over een achtergestelde groep in de samenleving, wordt gecanceld, is het toch opmerkelijk dat Bibi Breijman geen enkele berisping ontvangt? Wat zegt dat over onze samenleving? Wat zegt dat over de positie van Joden in Nederland en wat zegt dat over de plek die Joden hebben in het minderhedendebat?  

Behalve dat ik me zorgen maak over de toekomst van de Joden in Nederland, maak ik me ook enigszins ongerust over de toekomst van dit kind. Hoe is het voor haar om dit later terug te zien? Vijftig jaar na dato zit ze in een praatprogramma en biecht ze op: ook ik heb jeugdzondes. En dan vertelt ze over het Jode-neusje. De volgende ochtend zal de wereld op zijn achterste benen staan, want tegen die tijd weten we allemaal: dit kan echt niet meer.

Lees ook:
‘Die neusjes, je weet wel…’ – column Awraham Meijers
Afgelopen zondagochtend was ik bij de indrukwekkende Nationale Holocaust Herdenking in het Wertheimpark. De teneur van de toespraken die werden gehouden is dat er een zichtbare groei van antisemitisme is, zowel in de openbare ruimte als ook en vooral via de sociale media. Omdat ik de eer had om tekstueel het een en ander bij te dragen aan die bijeenkomst, bezocht ik de dagen voor de herdenking enkele anti-Joodse sites en daar word je niet vrolijk van. Glashard drong het (weer) tot mij door dat wij heel erg alert moeten zijn.