Joodse Friezinnen gepikeerd over verplaatsing monument in Leeuwarden

In Friesland is ergernis over de verplaatsing van een Joods monument in het centrum van Leeuwarden. Het gaat om het beeld dat herinnert aan de Joodse tweeling Roosje en Betje Cohen, dat naast het spoor bij de Schrans in Leeuwarden staat. Beiden overleefden de oorlog, maar het overgrote deel van Joods Leeuwarden overleefde het niet. Het gedenkteken voor de tweeling stond onder de bomen met een bankje ernaast, maar staat nu verderop omdat de spoorwegovergang is aangepast. Thans staat het op een vluchtheuvel op de Hollanderdijk, direct naast de weg en omringd door fietspaden. Levensgevaarlijk, zegt een nabestaande, die erop wijst dat fietsers ‘met een slokje op’ erop kunnen vallen.

Wegstoppen
Ria Pool is een Joodse inwoner van Leeuwarden. Zij beklaagt zich in de Leeuwarder Courant en zegt nieuwe locatie ‘vreselijk’ te vinden. “Het beeld staat achter een lantaarnpaal, fietsers en auto’s razen eromheen. Het zand spat bij het beeld op. Je kunt niet eens meer lezen wat er op de sokkel staat, want dan sta je half op de weg. Dit kan gewoon niet.” Volgens haar voelt het als wegstoppen. Pool: “Mijn moeder heeft veel meegemaakt en daar heb ik eigenlijk nooit met haar over kunnen praten. Nu ik het beeld voor Roosje en Betje op de nieuwe plek zie staan, moet ik daar weer aan denken. Het voelt alsof we weer worden weggestopt.” Volgens Lies Norberhuis, kleindochter van Betje Cohen, staat het beeld er veel te gevaarlijk. “Als mensen uit de bocht vliegen met de auto of ze hebben een slokje op, dan gaat het mis,” zegt ze tegen Omrop Fryslan.

Andere plek
Nadat ze ontdekte dat het beeld van de Joodse tweeling was verplaatst, uitte Pool haar ergernis op Facebook. Daar kwamen veel reacties op. “Veel mensen denken er net zo over als ik,” zegt ze tegen de krant. Pool belde met de gemeente Leeuwarden. Ze vroeg of er een andere plek voor het gedenkteken gevonden kan worden. De gemeente heeft haar laten weten daarover in overleg te treden met maakster Karianne Krabbendam en te willen zoeken naar een betere plek. Het beeld gaat even in de opslag. Het verplaatsen van de lantaarnpaal is ook een mogelijkheid. Pool: “Ik zou het beeld graag terugzien op de plek waar Roosje vroeger veel was te vinden, in de buurt van het station en de Lange Marktstraat waar toen de veemarkt was. Dan doe je de geschiedenis van Roosje en Betje en de Joodse gemeenschap echt recht.”

Bijzonder kunstwerk
Krabbendam creëerde het beeld in 1988 in opdracht van de Vereniging voor Volkshuisvesting in Leeuwarden. Ze maakte een beeld van één vrouw, die vermoedelijk is gebaseerd op een foto van Roosje Cohen. Aan het kunstwerk is een plaquette vastgemaakt die herinnert aan de Joodse tweeling. Ze kwamen in 1881 ter wereld en groeiden op in de Joodse buurt van de Friese hoofdstad. Hun vader Salomon werkte als schoenenpoetser en had vooral het stationsgebied als werkgebied. Roosje en Betje deden aan straathandel. “Dat beeld, dat is een mens geweest,” zegt kleindochter Norberhuis. “Als ik daar langskwam, dan ging daar even langs en dan keek ik even zo. Het waren lieve vrouwen. Mijn oma zat op het hoekje en had een winkeltje met leer.”

Bekende verschijning
Met name Roosje Cohen werd voor de oorlog een bekende verschijning in Leeuwarden. Sinds dat ze tien jaar oud was, was ze al op de veemarkt te vinden, waar ze kraakamandelen aan de man bracht. Op 21 september 1956 stond ze 65 jaar op de markt en daarvoor werd ze gehuldigd. Omdat zij en haar zus Betje met niet-Joodse sigarenmakers waren getrouwd, konden ze de Sjoa overleven. Dat gold niet voor de rest van Joods Leeuwarden. De gemeenschap werd tijdens de bezetting zwaar getroffen. Van de bijna zevenhonderd Leeuwarder Joden zijn er 542 vermoord.

Lees ook:
Hernieuwde uitgave Hartog Beems ‘Joden van Leeuwarden’ laat verleden herleven
Leeuwarden bezat al opmerkelijk vroeg een goed georganiseerde Joodse gemeenschap. Dat was te danken aan Jacob ‘de Jode’, die hier omstreeks 1650 kwam wonen. Zijn vader Uri Halevy was de eerste rabbijn van de Portugese Joden in Amsterdam. Dat valt te lezen in de hernieuwde uitgave van Joden van Leeuwarden, een boek dat in 1974 voor het eerst verscheen.