Kan Netanyahu wel bij Merz op bezoek komen?

Beoogd bondskanselier Friedrich Merz heeft gezegd dat premier Benjamin Netanyahu van Israël welkom is in Duitsland als hij het roer van Olaf Scholz overneemt. Tegen de Israëlische regeringsleider is een arrestatiebevel uitgevaardigd door het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. Duitsland loopt altijd in de pas van het internationaal recht, dus kan Merz zijn Israëlische collega straks wel over de vloer hebben?

Friedrich Merz (CDU/CSU) deed zijn uitspraak op maandag in een persconferentie in het Konrad-Adenauer-Haus in Berlijn, het hoofdkwartier van zijn partij. “Ik vind het een volkomen absurd idee dat een Israëlische premier de Bondsrepubliek Duitsland niet kan bezoeken,” zei hij, eraan toevoegend een weg te vinden die ervoor zal zorgen dat Netanyahu toch naar Berlijn kan komen.

Volgens Netanyahu wil Merz hem uitnodigen voor een officieel bezoek aan Duitsland. De twee hadden zondagavond een ‘hartelijk gesprek’ en de Israëlische premier feliciteerde de christendemocraat met zijn succes, aldus Netanyahu’s kantoor. Merz zou hebben gesproken van ‘een openlijke uitdaging op de schandalige beslissing van het Internationaal Strafhof om de premier te bestempelen als oorlogsmisdadiger’.

Die openlijke uitdaging kwam dus maandag in de persconferentie, waar Merz ook sprak over de afgelopen campagne, de verkiezingsuitslag en hoe het nu verder zal gaan in de formatie. In die zin was zijn uitspraak over Netanyahu een bijzaak, maar gezien de consequenties ervan – Duitsland is het grootste land in de EU en volgt altijd het internationaal recht – werd het in de media een hoofdzaak.

Verplichting

Een reactie vanuit het ICC in Den Haag kon niet uitblijven. ‘Het is niet aan staten om eenzijdig de deugdelijkheid van de juridische beslissingen van het hof te bepalen’, schreef het ICC. Staten hebben een wettelijke verplichting om de beslissingen van het ICC na te leven, aldus het hof. In Den Haag wordt ervan uitgegaan dat Merz uiteindelijk het hoofd in de schoot legt.

Die Linke

In de Duitse politiek blijft het vooralsnog vrij stil over de Netanyahu-uitspraak van Merz. Alleen het extreem-linkse en pro-Palestijnse Die Linke reageerde meteen. “Als Vladimir Poetin naar Duitsland komt, dan moet dit arrestatiebevel worden uitgevoerd. Hetzelfde geldt voor Netanyahu,” zei lijsttrekker Jan van Aken van Die Linke. Volgens hem is de uitnodiging ‘een ramp’ voor Duitsland.

Ramp of niet, het is een feit dat veel Duitsers een morele verplichting en vorm van trouw voelen tegenover Israël. Dat heeft te maken met de Sjoa en het beladen verleden. Sinds de stichting van de staat Israël heeft Duitsland een goede band met het land opgebouwd. Merz gaf aan dat hij die wil voortzetten en zei een sterke bondgenoot van Israël te zullen zijn.

Tegelijkertijd is Duitsland een van de landen in de wereld die het internationaal recht in een hoog vaandel heeft staan. Berlijn wijkt daar in principe nooit van af. Dat Merz aankondigt een uitzondering te willen maken voor Netanyahu is in die zin dus nieuw. De band tussen beide landen is sterk, zo heet het, en daardoor zou het kunnen dat Merz de uitzondering nog best eens zal uitvoeren.

Weerstand

Indien dat gebeurt, zal er veel weerstand komen vanuit links Duitsland, zeker nu Die Linke zich met de verkiezingen heeft verdubbeld en de Groenen de SPD hun hete adem in de nek voelen. Ook moet Merz waarschijnlijk een coalitie vormen met die laatste twee partijen. Toen die in de vorige regering zaten, werd niet altijd een traditionele Duitse pro-Israëlkoers gevaren.

De Groenen wisten maandenlang achter de schermen te voorkomen dat wapens vanuit Duitsland naar Israël konden worden geëxporteerd. De Groene ministers blokkeerden de export, maar kwamen daar niet openlijk voor uit. Pas in de nazomer van vorig jaar kwam dat aan het licht. Ook uitte bonsdkanselier Olaf Scholz (SPD) zich amper toen het arrestatiebevel voor Netanyahu en oud-Defensie-minister Yoav Gallant bekend werd gemaakt.

Tegenslag

Mocht Merz ervoor zorgen dat Netanyahu in Berlijn over de vloer komt, dan betekent het een nieuwe tegenslag voor het ICC. Eerder maakte Polen al een uitzondering voor hem, zodat hij de herdenking van de bevrijding van Auschwitz kon bijwonen. Netanyahu bleef weg, maar het bewijst wel dat EU-landen bereid zijn het internationaal recht te negeren.

Juridisch

Het ICC heeft Merz gemaand en op zijn wettelijke verplichting gewezen. Het internationaal recht is verankerd in de Duitse grondwet. Het zou dus ook kunnen dat tegenstanders van Netanyahu naar het Duitse grondwettelijk hof in Karlsruhe stappen om een uitspraak te doen. Mochten de hoge rechters het bezoek afkeuren, dan kan Merz als bondskanselier in een lastig parket komen.

Merz’ winst

Friedrich Merz won zondag de Duitse verkiezingen met 28,5 procent van de stemmen, gevolgd voor de rechts-radicale AfD met ruim twintig procent. Hij heeft al aangegeven het cordon sanitair tegen die partij te zullen handhaven, wat erop neerkomt dat hij in eerste instantie een tweepartijen-regering moet formeren met de SPD. Merz staat erom bekend soms harde uitspraken te doen die hem later in de problemen brengen. Merz vierde zijn overwinning zondag zo: