Kijken in de ziel – column Marc de Hond
Twee Amerikaanse vriendinnen van 71 waren nog nooit buiten de Verenigde Staten geweest. Vorig jaar gingen ze voor het eerst samen op vakantie naar Europa. Ze trokken door verschillende landen en hoorden mensen Nederlands, Frans, Duits, Italiaans en Spaans praten. “Bijzonder hoor.” riep de een. “Jazeker,” zei de ander “maar ze dènken toch wel gewoon in het Engels!”
Ik moest aan deze twee vrouwen denken toen ik keek naar het nieuwe seizoen van Kijken in de Ziel waarin Coen Verbraak in gesprek gaat met diverse Nederlandse religieuze leiders.
Wie mijn columns op Jonet heeft gevolgd weet wellicht dat ik atheïst ben. De afgelopen jaren heb ik wel gesprekken over religie gevoerd met mensen die gelovig zijn, maar om ze niet te kwetsen laat ik in dat soort conversaties niet het achterste van mijn tong zien. Vragen als “Geloof je ècht dat de Aarde letterlijk 5779 jaar geleden in zeven dagen is geschapen? Dat evolutie onzin is?” en “Wat denk je dat er gebeurt als je vlees eet dat niet kosher geslacht is?” zou ik graag willen stellen, maar het is eigenlijk not done. Iedereen in Nederland heeft de vrijheid om te geloven wat hij of zij wil geloven, hoe achterhaald ik dat persoonlijk ook mag vinden.
Het gevolg is dat ik vooral discussies over religie heb met mensen die het met mij eens zijn. Daardoor kan onderbewust bij mij de indruk ontstaan dat anno 2018 ieder weldenkend mens in Nederland verlicht en geseculariseerd is. Als mensen nog ‘gelovig’ zijn dan weten ze eigenlijk ook wel dat de God van de Torah, Bijbel en Koran niet ècht bestaat, maar vanuit traditie worden de feesten nog gevierd, en voor de gezelligheid gaan sommige mensen nog wel naar synagoge, kerk of moskee. Ik betrapte me zelfs weleens op de gedachte dat de Paus (een slimme man) waarschijnlijk ook niet echt gelooft en vrolijk een toneelstukje blijft voortzetten.
Dat was dus wat ik mezelf had wijsgemaakt. Verbraak toonde aan dat ik het volledig mis had. Hij mocht namelijk rabbijnen, predikanten, nonnen, priesters en imams het hemd van het lijf vragen. Hij kreeg eerlijk en oprecht antwoord; en daardoor waren deze afleveringen van ‘Kijken in de Ziel’ voor mij vooral een inzicht in de gedachtegang van mensen die anno 2018 nog steeds vol overtuiging gelovig zijn. Net zoals de twee Amerikaanse vriendinnen die dachten dat Europeanen in het Engels denken, had ik de denkfout gemaakt dat mensen aan de buitenkant wel kunnen verschillen maar dat ze aan de binnenkant toch allemaal precies hetzelfde in elkaar zitten als ik.
Niets is minder waar. Ik hoorde opvattingen die mijn ‘bubble’ nog maar zelden binnendringen.
Zo hoorde ik baptistenpredikant Orlando Bottenbley vertellen dat hij honderd procent zeker weet dat er in de hemel alleen plek is voor Christenen. Voor zijn schoonvader die moslim is, was daar absoluut geen plek. Bovendien zou binnen nu en 12 jaar het Einde der Tijden aanbreken. Hij verheugde zich er zelfs op.
De rooms-katholieke zuster Madre de Maria Anima Christi, een vriendelijke vrouw met zachte stem, vond dat onder geen enkele voorwaarde abortus mocht worden gepleegd. Ook niet als een vrouw zwanger was van haar verkrachter, en zelfs niet als artsen aangeven dat de zwangerschap de dood van de moeder zou betekenen. “Dat is een offer dat een moeder dan brengt uit liefde voor haar kind”.
Everard de Jong (de hulpbisschop van Roermond) snapte wel dat je in Nederland anno 2018 ‘gewoon’ homoseksueel moet kunnen zijn. “Mensen worden zo geboren,” wist de hulpbisschop. Coen Verbraak had dit antwoord niet verwacht: “Dus homo’s mogen van U ook seks met elkaar hebben?” “Seks is alleen toegestaan binnen het huwelijk,” antwoordde De Jong. “Dus homo’s mogen van u zelfs trouwen??” reageerde Verbraak verbaasd. “Nee, het huwelijk is er alleen voor man en vrouw”. Het kwam erop neer dat homo’s wel homo mochten zijn, zolang ze maar celibatair leefden. “Dat doe ik tenslotte zelf ook,” lachte De Jong.
Ook Euthanasie was taboe voor De Jong. “Zelfs als iemand alleen nog maar verschrikkelijke pijn heeft en echt niet meer kan?” vroeg Verbraak. “Dan mag er aan pijnbestrijding worden gedaan, maar een mens mag niet het leven nemen van een ander mens.” Zuster Madre was het daarmee eens. Haar eigen vader mocht in de eindfase van zijn leven niet eens naar het ziekenhuis van haar, uit angst dat de artsen hem daar ‘een pilletje’ zouden aanbieden.
Aan opperrabbijn Binyomin Jacobs werd door Verbraak gevraagd waar God was tijdens de holocaust: “Waarom greep hij niet in?” Jacobs antwoordde met een metafoor over een man die zijn hele leven opgroeit in de jungle. Op een dag verdwaalt hij en belandt in de moderne maatschappij. Hij loopt een gebouw in, belandt in een kamer waar hij mensen iemands voet ziet afzagen. De man is geschokt door het sadistische ritueel. Later blijkt dit een operatiekamer te zijn waar artsen juist het leven van een patiënt redden. Waarmee rabbijn Jacobs wilde aangeven dat het feit dat als wij iets niet kunnen begrijpen, het niet betekent dat er geen goede reden voor is.
De imams Karrat en Van Bommel verrasten mij positief. Als je jouw beeld van de Koran baseert op wat je ‘haatimams’ (of juist extreem-rechts) in de media erover hoort zeggen, kan de indruk ontstaan dat als het er echt op aankomt moslims homo’s van gebouwen willen gooien en alle ongelovigen willen vermoorden. De imams waar Verbraak mee sprak kwamen oprecht genuanceerd over. Legden uit dat ze het tijd vonden dat ‘gewone’ vredelievende moslims zich gingen organiseren. Er moest namens hen een soort moslim-Paus komen die de extremisten binnen hun geloof tot de orde kon roepen.
Het meest gecharmeerd was ik van liberale rabbijn Marianne van Praag (waarschijnlijk omdat haar opvattingen het dichtst bij mij staan). Als het erop aankwam dan was zij er om de mensen te helpen, en niet om God te dienen. Regels mogen best een stukje opgerekt worden om het leven hier een beetje leefbaar te houden.
Het moge duidelijk zijn, als u ‘Kijken in de Ziel’ gemist heeft, het is zeer de moeite waard om de afleveringen terug te kijken. Dat kan hier!
