Kloosters in Rome hielden zeker 3.200 Joden schuil

Zeker 3.200 Joodse onderduikers konden in de Tweede Wereldoorlog schuilen bij kloosterorden in Rome. Dat blijkt uit een geheim document dat is opgedoken in Vaticaanstad, zo maakten maakten het Pauselijk Bijbels Instituut, de Joodse Gemeenschap van Rome en het Yad Vashem-centrum in Jeruzalem donderdag bekend. Het waren Jezuïeten in de Rooms Katholieke Kerk die een voortrekkersrol speelden in het archiveren van de gevonden namenlijsten.

Lijsten uitpluizen

Al een poos was het bekend dat er in Rome tijdens de Duitse bezetting honderd vrouwelijke en 55 mannelijke congregaties waren die onderduikers opvingen. De volledige documentatie over wie er precies ondergedoken zat, werd als verloren beschouwd. Onlangs werden lijsten teruggevonden met namen van 4.300 mensen. Inmiddels zijn er daarvan 3.600 geïdentificeerd. Zeker 3.200 namen werden ook gevonden het archief van Joods Rome.

Jezuïeten

Het staat daarmee vast dat zeker 3.200 Joodse mensenlevens zijn gered door katholieke kloosterorden. De documenten zijn gemaakt door de Italiaanse jezuïet Gozzolino Birolo. Hij was als econoom verbonden aan het Pauselijk Bijbels Instituut van 1930 tot zijn overlijden in juni 1945, vlak na de bevrijding van Italië. De Duitse jezuïet Augustin Bea was toen rector van het instituut. Hij werd in 1959 tot kardinaal gecreëerd en stond bekend om zijn inzet voor de Joods-katholieke dialoog. 

‘Fout in de oorlog’

Binnen en buiten de Joodse gemeenschap bestaat nog steeds het beeld de katholieke kerk fout was in de oorlog, maar dit ligt veel genuanceerder, zo blijkt uit recent historisch en archiefonderzoek. Aan de andere kant werkte het Vaticaan ook mee met de nazi’s. Zo wist ‘oorlogspaus’ Pius XII indertijd van de massamoord op de Joden maar zweeg hij daarover in alle talen.

Kritisch

De Canadese historicus Robert Ventresca is kritisch over de vondst. “Dit document kan worden gebruikt om verhalen over ‘goede’ katholieken die duizenden Joden hebben gered, nieuw leven in te blazen en te ondersteunen. Hoewel er zeker veel van zulke goede katholieken waren, wiens verhalen het verdienen om gekend en verteld te worden, speelt er een complexere realiteit, zelfs in het geval van zogenaamde ‘redding’ tijdens de Holocaust.”

Lees ook:
Paus Pius XII wist van de massamoord op de Joden en zweeg als het graf
‘Oorlogspaus’ Pius XII heeft wel degelijk geweten van de genocide op de Joden. In 1942 hebben de Amerikanen hem daarover per brief op de hoogte gesteld. Dit was in september 1942. Duitse historici hebben de brief ontdekt tijdens onderzoek in de archieven van het Vaticaan. Pius XII was zeer omstreden omdat hij in de oorlog te weinig zou hebben gedaan om Joden te redden.