Laatste Nederlandse overlevende van Sobibor is niet meer
De laatste Nederlandse overlevende van vernietigingskamp Sobibor is op 96-jarige leeftijd overleden. Het gaat om Selma Wijnberg, die ontsnapte uit het kamp en zich daarna in leven wist te houden. Na de oorlog keerde ze met haar Pools-Joodse echtgenoot terug naar Nederland, maar omdat hij hier werd gezien als een ongewenst vreemdeling, trokken ze door naar de Verenigde Staten en Israël. Dit meldt de NOS, aan wie de familie ook doorgaf dat Wijnberg gestorven is.
De twintig jaar oude Wijnberg werd op 9 april 1943 vanuit kamp Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibor, in het oosten van het huidige Polen, gedeporteerd. Tijdens de opstand van Sobibor in oktober 1943 wist zij samen met haar Poolse vriend Chaim Engel te ontsnappen. Het koppel ontkwam tijdens de vlucht aan de kogels van de nazi’s en vond onderdak op de zolder van een Poolse boerderij. Daar bleven ze negen maanden totdat het dorp in juli 1944 werd bevrijd door het Rode Leger van de Sovjet-Unie.
Wijnberg was zwanger geraakt en onderweg in Oost-Europa beviel ze van het zoontje Emiel. Met de baby trok het paar door naar de havenstad Odessa, waar ze via de Zwarte zee, de Bosporus en Dardanellen richting Marseille voeren. Onderweg stierf de baby. Het lijkje werd voor de Griekse kust over boord geworpen. Via Marseille kwam het stel in Zwolle terecht, waar ze in hotel Wijnberg gingen wonen. Selma was daar opgegroeid. Minister Hans Kolfschoten (KVP) van Binnenlandse Zaken besloot dat Engel een ongewenste vreemdeling was die moest worden uitgezet. Toen het stel daarop trouwde, bepaalde hij dat ook Selma moest vertekken. Dit omdat zij door het huwelijk ook een Pools paspoort had gekregen.
Een paar kaar later, in 1951, verhuisden ze naar Israël. Inmiddels was er een nieuw kind geboren. Zes jaar later emigreerden ze naar de Verenigde Staten, waar ze voor altijd bleven wonen. Chaim overleed in 2003. Later, in 2010, bood de Nederlandse overheid excuses aan voor de kille en harde wijze waarop het echtpaar destijds was ontvangen en behandeld. In het kader daarvan reisde Selma Wijnberg voor het eerst terug naar Nederland, waar zij van minister Ab Klink (CDA) een lintje kreeg en vervolgens met twee kleinkinderen Zwolle bezocht. In de IJsselstad werd in 2017 een gedenkteken voor haar geplaatst en ook schreef historicus Ad van Liempt een boek over haar.
Sobibor was het vernietigingskamp waar relatief veel Nederlandse Joden zijn vermoord. Een derde van de ruim 102.000 Nederlandse Joden die in de Tweede Wereldoorlog werden vermoord, kwam om in Sobibor. Slechts achttien Nederlandse Joden overleefden het kamp, waaronder Selma Wijnberg. Een andere bekende overlevende was Jules Schelvis, die in 2016 op 95-jarige leeftijd overleed. Schelvis gold als deskundige op het gebied van de Sjoa, onder meer omdat hij zelf zeven verschillende nazi-kampen had overleefd. Lang na de Tweede Wereldoorlog maakte hij een studie van de Jodenvervolging, vooral van het kamp Sobibor waar zo velen Nederlandse Joden omkwamen. In 2008 kreeg hij een eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam.
