Jules Schelvis (95) overleden
De bekende Sjoa-overlevende Jules Schelvis is op 95-jarige leeftijd overleden. Dit heeft de Stichting Sobibor op maandagochtend verklaard. Hij overleed op zondag 3 april in zijn woonplaats Amstelveen. Schelvis gold als deskundige op het gebied van de Sjoa, onder meer omdat hij zelf zeven verschillende nazi-kampen had overleefd. Lang na de Tweede Wereldoorlog maakte hij een studie van de Jodenvervolging, vooral van het kamp Sobibor waar zo velen Nederlandse Joden omkwamen. In 2008 kreeg hij een eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam.
Op de website van de Stichting Sobibor wordt uitgebreid bij zijn laatste levensfase stilgestaan: ‘Wie in zijn nabijheid verkeerde mag gedacht hebben dat dit moment nooit zou aanbreken, want ondanks het feit dat hij na zijn negentigste zichtbaar krommer, dunner en kleiner werd, bleef hij onvermoeibaar doorwerken zoals hij altijd had gedaan, met hetzelfde heldere verstand en dezelfde belangstelling voor de ontwikkelingen in de wereld. Tot het laatst toe las hij twee kranten, op zijn tablet welteverstaan.’
‘Met een ijzeren discipline begon hij zijn dagen – nadat de wekker hem om kwart over zeven had opgeroepen – met aan het werk te gaan. In zijn Amstelveense flat was een werkkamer ingericht met de nadruk op werk. Hier schreef, printte, scande, fotokopieerde en drukte hij op professionele, moderne en bijna altijd nieuwste apparatuur. Ook schilderde hij er zijn kopieën van grote meesters als Chagall, Picasso en Breitner met welke werken zijn appartement was volgehangen en waarmee hij sommige uitverkorenen blij maakte.’
Gelukkige jeugd
Schelvis werd in 1921 geboren als tweede kind in een Joods gezin dat het geloof had afgezworen en zich was gaan richten op de sociaaldemocratie. Wel bleven er dagelijkse Joodse gewoonten bestaan. Ondanks het feit dat de familie het niet altijd breed had, ervoer Schelvis zijn jeugd als gelukkig. Er was altijd te eten en ook was er aandacht voor cultuur en wetenschap. In tegenstelling tot zijn vader werd hij geen diamantbewerker, maar drukker. Op 19-jarige leeftijd trouwde hij met de iets jongere Rachel Borzykowski, met wie hij de Tweede Wereldoorlog tegemoet ging.
Op 26 mei 1943 werd het jonge echtpaar Schelvis bij een razzia in Amsterdam opgepakt. Na zes dagen in kamp Westerbork te hebben gebivakkeerd, volgde het gruwelijke transport naar kamp Sobibor. Bij aankomst werden de vrouwen van de mannen gescheiden. Er was geen tijd om zijn Rachel nog iets te zeggen en omkijken mochten de mannen niet. Zijn vrouw zou Schelvis nooit meer terugzien. Ook zijn schoonfamilie werd vrijwel meteen na aankomst vergast.
Sobibor
Schelvis ging de dood niet tegemoet door zich aan te sluiten bij een groep mannen die elders moest werken. Op deze wijze overleefde hij het kamp. Van de ruim 33.000 mensen die vanuit Nederland naar Sobibor zijn weggevoerd, overleefden er slechts achttien de oorlog. Schelvis was één van hen. Na Sobibor zat hij vast in verschillende andere kampementen, waaronder dat van Auschwitz. Uiteindelijk werd hij op 8 april 1945 nabij Stuttgart bevrijd door Franse militairen. Alleen zijn moeder en zuster bleken na de oorlog nog in leven. Schelvis was de enige van zijn transport van 3.006 mensen, dat op 6 juni 1943 Westerbork verliet, die de oorlog overleefde.
Na de bevrijding bouwde Schelvis weer een leven op in Nederland. In 1946 trouwde hij met Johanna Levendig. Ze kregen twee kinderen, drie kleinkinderen en drie achterkleinkinderen om in zijn armen te sluiten. Het huwelijk duurde 53 jaar. Op professioneel vlak was hij als drukker in verschillende drukkerijen actief. Pas na zijn pensioen besloot hij zijn belevenissen uit de oorlog op te schrijven. Van zijn hand verschenen onder meer het boek Binnen de poorten en het standaardwerk Vernietigingskamp Sobibor. Ook richtte hij de Stichting Sobibor op.
Demjanjuk
Op zijn negentigste was Schelvis als overlevende mede-aanklager in het proces in München tegen de voormalige kampbewaarder John Demjanjuk. Hij vond dat Demjanjuk veroordeeld moest worden zonder strafoplegging. Uiteindelijk veroordeelde de Duitse rechter hem tot levenslang en stief hij op 91-jarige leeftijd in zijn cel. Schelvis bleef na de rechtszaak actief. Hij gaf regelmatig interviews om het verhaal van de Sjoa door te geven. In 2013 was hij in de Tweede Kamer om te praten met Kamerleden die zich bezighielden met oorlogsgetroffenen. Hij kreeg een staande ovatie.
