‘LIONESS. Golda Meir and the Nation of Israel’ – boekrecensie
De ouderen onder ons zullen het pocketbook ‘My Life’ van Golda Meir nog steeds wel in de boekenkast hebben staan en studenten kunnen voor hun scriptie over Meir uitstekend terecht op Wikipedia. Toch is er een lijvig boek over de Israëlische premier van weleer geschreven met de titel ‘LIONESS. Golda Meir and the Nation of Israel’. Wat heeft schrijfster Francine Klagsbrun en uitgever Schocken bewogen om dit Engelstalige boek ook in Nederland op de markt te brengen? Welke lezer hadden zij voor ogen? Welk nieuw perspectief op de charismatische politica biedt dit boek? Uit de flaptekst van deze dikke pil, die meer dan een kilo weegt, valt het niet op te maken. Desondanks is deze baksteen zeker een recensie waard!
De vorm
Als je het boek van achteren open slaat zie je 825 bladzijden. Daarvan zijn er 71 gevuld met voetnoten bij de tekst, zestien pagina’s staan vol verwijzingen naar andere boeken en de index beslaat 39 pagina’s. Op het eerste gezicht dus een goed doorwrocht werk. Dat met die ‘voetnoten’ is wel heel bijzonder gedaan. Het valt op dat de bladzijden er helemaal niet ‘wetenschappelijk’ uitzien. Onderaan de bladzijden zie je geen enkele genummerde verwijzing naar de bronvermeldingen achterin. Dat maakt dat je al lezend in de flow van het verhaal blijft. De tekst leest dan ook bijzonder prettig, als een roman. En staat er een zinsnede tussen ‘aanhalingstekens’, dan kun je achterin het boekwerk per pagina de bron achterhalen en dat citaat is dan letterlijk overgenomen van elders. Ook als er getallen aan de orde komen wordt de bron ervan achterin het boek vermeld. Het zal echter een enorme klus zijn dit uitgebreide boek ooit in het Nederlands te vertalen.
Liefdes
Inhoudelijk is het boek een knappe mix van feiten en emotionele doorkijkjes. Wat het in elk geval toevoegt is een objectieve en gefundeerde kijk op Golda’s liefdesleven. Bij leven schermde zij dat af. Ze schreef sowieso zelf heel weinig op. Voordrachten, speeches en lezingen deed zij uit haar hoofd. (Liefdes)brieven beantwoordde ze vrijwel nooit. Door brieven (veelal in het Jiddish) te bestuderen van de mannen die dicht om Golda heen stonden, gericht aan haar en aan elkaar, biedt de auteur een helder inzicht in haar liefdes. Zo biedt het boek ook een fascinerende kijk op de rivaliteit tussen haar minnaars. Mannen die – net als zijzelf – in de loop van hun politieke carrière verschillende posities bekleedden en die ten opzichte van haar en van elkaar vanuit steeds wisselende machtsposities opereerden.
Baantjescarroussel
Schrijfster Francine Klagsbrun heeft acht jaar lang aan het boek gewerkt. Daarvoor las zij niet alleen brieven aan Golda Meir, maar ook passages uit dagboeken van belangrijke en invloedrijke personen om de politica heen. Verder dook Klagsbrun in archieven in Rusland, Amerika, Engeland en Israël met voormalige staatsgeheimen en heeft ze menig nog levend persoon uit de omgeving van Meir geïnterviewd. Het politieke gekonkel en de baantjescarrousel om haar heen zou de hoofdpersoon zelf nooit zo hebben kunnen weergeven in haar eerder (in 1975) verschenen autobiografie ‘My Life’. De schrijfster van deze biografie heeft ook officiële documenten ingezien die meer dan dertig jaar geheim gehouden zijn vanwege allerlei belangen rond de Arabische olie-industrie. Al met al is het boek een doorwrocht werk.
Relevantie
Golda’s verhaal is ook vandaag nog relevant, want huidige actuele thema’s komen ook uitgebreid aan de orde. Ze is een schoolvoorbeeld van iemand die als een dubbeltje is geboren en later een kwartje wordt door het uitzonderlijk ver te schoppen in het leven. Iemand die als immigrante succesvol in de (Amerikaanse) samenleving integreert en die zich als vrouw in een mannenwereld weet te handhaven. En die als gescheiden, alleenstaande moeder de rol van opvoeder en kostwinner moet zien te combineren.
Teleurgesteld in solidariteit
Golda Meir was iemand die veel ophad met het socialisme en vertrouwde op de kameraadschappelijke band tussen arbeiders over heel de wereld. Tegen het einde van de Tweede Wereld oorlog geloofde zij in de solidariteit van de socialisten. Immers vóór het eind van de oorlog had het Britse Labour twintig jaar lang de Joodse arbeidersbeweging in Palestina ondersteund. Maar algauw raakte ze zwaar teleurgesteld in de regerende Britse sociaaldemocraten die Joodse ‘displaced persons’ niet en masse naar Palestina lieten vertrekken.
Door de manier waarop het boek is gecomponeerd komen er prachtige citaten in naar voren. Wat voorbeelden:
Vraag van een journalist: “Hoe voelt het om de enige vrouwelijke minister van buitenlandse zaken ter wereld te zijn?” Golda’s antwoord: “Weet ik niet. Ik ben nooit een man geweest.”
Op een vraag waarom Israël in de vijftiger jaren met zoveel Afrikaanse landen een goede band had opgebouwd: “Misschien omdat wij er naar toe gaan om te onderwijzen, niet om te bekeren.”
Peres en Dayan
Wat fascinerend wordt beschreven, is hoe Golda Meir in haar carrière steeds haar eigen positie ter discussie stelde. Hoe ze van een techniek gebruik maakte die zij zich had aangeleerd in Mapai, de socialistische partij. Ontkennen dat je op een plek iets van waarde zou kunnen toevoegen, ontkennen dat je belangstelling hebt voor een bepaalde positie totdat je precies die positie wordt in gemanoeuvreerd die je eigenlijk altijd al wilde bereiken. Vanuit haar optiek waren Simon Peres en Moshe Dayan natuurlijk jonge honden die het haar in haar politieke loopbaan geregeld behoorlijk lastig maakten. Het valt op dat in het boek observaties vanuit hun gezichtspunt vrijwel ontbreken. Peres en Dayan komen er bekaaid van af.
Downsyndroom
Heel even wordt in het boek aandacht geschonken aan een uniek feit dat nauwelijks naar voren is gebracht. In interviews heeft Golda altijd aandoenlijk over haar vijf kleinkinderen gesproken. Edoch, Golda Meir had een zesde kleinkind. Vlak na de vroeggeboorte was het de enige keer dat ze in het ziekenhuis het baby’tje zag. Het meisje, dat vernoemd werd naar Golda’s vader en als naam Meira kreeg, had het syndroom van Down. De eerste keer dat het Israëlisch publiek hoorde van haar bestaan was via een rouwadvertentie, die zij bij haar oma’s overlijden had laten plaatsen in de krant van twaalf december 1978. Men stond paf. Golda had uit schaamte Meira’s bestaan bewust voor het publiek verborgen gehouden.
Vage titel
Waarom het boek de titel ‘LIONESS’ heeft gekregen is mij totaal onduidelijk gebleven. Tijdens haar leven stond Golda Meir niet bekend als ‘leeuwin’, maar als ‘The Iron Lady’. Een titel die later op de Britse premier Margaret Thatcher is overgegaan. De enige keer dat ‘lioness’ – met een kleine letter geschreven – min of meer terloops voorkomt in het boek, is in een citaat van Henry Kissinger: ‘The lioness rallied herself for one more heroic effort to bring about an agreement with the hated Syrians, which she recognized was essential for the security of her country’. Dus waar de titel van het boek vandaan komt, blijft volstrekt onduidelijk.
Extra dimensies
De beschreven periode is de tijd vóór de wereld van televisie en social media zoals wij die thans kennen. Wij leven nu in een beeldcultuur. Eén beeld zegt meer dan duizend woorden. Deze pil heeft wel een fraaie collectie foto’s, maar wat ik mis in dit boek met zovele voetnoten en bronvermeldingen, is een verwijzing naar bewegend beeldmateriaal. Een interview op de Britse TV uit 1970 bijvoorbeeld, dat te zien is op YouTube. Dat vraaggesprek illustreert in één klap de context waar Golda indertijd mee te maken had. Uit elke vraag van de interviewer proef je de vooringenomenheid, een anti-Israëlhouding. En het filmfragment illustreert de meesterlijke wijze waarop Golda zijn vooroordelen tegemoet trad. Ook hoe ze spreekt op haar ontvangst op het Witte Huis door Richard Nixon is het bekijken meer dan de moeite waard. En als je LIONESS hebt uitgelezen, moet je zeker kijken naar de voordracht waarin de auteur vertelt over het door haar boek geschreven boek.
Titel: ‘LIONESS. Golda Meir and the Nation of Israel’
Auteur: Francine Klagsbrun
Aantal pagina’s: 825
Uitgeverij: Schocken
ISBN: 978-0-8052-4237-9
Prijs: 32 euro via Amazon en 8,99 euro als ebook
Lees ook:
SERET Israeli Film & TV Festival gaat door ondanks corona
Op het affiche van het festival prijkt dit jaar de beeltenis van de Israëlische oud-premier Golda Meïr. Over haar is de documentairefilm ‘Golda’ te zien, die eveneens zijn Nederlandse premiere beleeft.
Waardeert u dit artikel?
Doneer hier dan een klein bedrag. Jonet.nl is een journalistiek platform dat zonder giften niet kan bestaan. Wij danken u bij voorbaat.
Wil je meer informatie of een hoger bedrag doneren? Ga naar jonet.nl/doneren