Litouwen discrimineert Joden bij aanvraag paspoort
‘Tenzij je kunt bewijzen dat bijvoorbeeld jouw grootouders Litouwen verlieten wegens de bezetting, vervolging of politieke onderdrukking, kun je geen tweede paspoort krijgen.’ Onderzoek heeft aangetoond dat Litouwen Joden die een paspoort aanvragen discrimineert.
De gegevens zijn verzameld door Daniel Lutrin, een Zuid-Afrikaan wiens overgrootmoeder uit Litouwen kwam, en laten zien dat tussen januari 2015 en april 2016 honderdzeventig Joden (met Israëlische of Zuid-Afrikaanse achternamen) hun aanvraag afgewezen zagen, tegenover honderdtien aanvragen van niet-Joden. Tussen januari en april 2016 was het verschil nog groter: toen werden negentig Joodse aanvragen afgewezen tegenover slechts twintig niet-Joodse.
De beschuldigingen van Lutin konden niet worden weerlegd en in reactie daarop stemde het parlement van Litouwen voor een verandering van de voorwaarden voor burgerschap die de discriminatie zou beëindigen.
Meer dan negentig procent van de Joodse gemeenschap in Zuid-Afrika is ‘Litwak’, van Litouwse afkomst. Lutrin besloot in 2012 om een Litouws paspoort aan te vragen. Hij kreeg te horen dat zijn aanvraag in orde was en dat er binnen een jaar een definitieve beslissing zou volgen. Maar na een jaar werd hem verteld dat er een nieuwe voorwaarde was voor burgerschap, die iedereen trof wiens voorouders Litouwen tussen 1919 en 1940 hadden verlaten. Lutin vertelde de Jewish Chronicle: “Ze gaven geen enkele indicatie over welke documenten je zou moeten laten zien. De regel werd ingevoerd omdat ze wisten dat het voor de overgrote meerderheid die Litouwen verliet toen er nog geen Hitler was, onmogelijk zou zijn om aan te tonen dat zij weggingen wegens bezetting of vervolging. Met deze regel in de hand konden ze aanvraag na aanvraag afwijzen.”
Lutin leerde zichzelf Litouws en reisde naar Vilnius, de hoofdstad van Litouwen, om het juridisch archief van de afdeling Migratie te raadplegen. Hij vertelde: “In dit archief staat elke juridische beslissing over het herstel van burgerschap, zowel de positieve als de negatieve. Elke keer weer hadden de negatieve beslissingen betrekking op Joodse Zuid-Afrikanen of Joodse Israëliërs.”
Het onderzoek van Lutrin werd in mei 2016 overhandigd aan de Litouwse consul-generaal in Los Angeles. De publiciteit die dit met zich meebracht, zorgde voor de wetsverandering. In de nieuwe formulering wordt duidelijk dat Joden die ‘weggingen’ en degenen die ‘vluchtten’ identiek behandeld moeten worden. Lutrin heeft inmiddels zijn Litouwse paspoort.
