Moeten Joden beter weten? – column Harry Polak

Aan Joden worden traditioneel meer eisen gesteld dan aan anderen, zo constateert Harry Polak in zijn nieuwe column. Het verwijt dat juist ‘de Joden’ beter moeten weten en dat het daarom vreemd is dat Israël geweld gebruikt in Gaza, hangt daar mee samen. Maar moeten Joden wel beter weten?

Ooit kreeg ik tijdens een interreligieuze bijeenkomst naar mijn hoofd geslingerd dat Joden na de Holocaust toch echt beter moesten weten. Het was opnieuw hommeles in Gaza – niet zo erg als nu – en daarom vond mijn gesprekspartner het een gepaste opmerking. Ik reageerde zoals gebruikelijk vanuit Joodse kring: sinds wanneer waren de vernietigingskampen erop gericht om van Joden betere mensen te maken? Was dat de opzet van de nazi’s?

Mijn gesprekspartner, een Amsterdamse hoogleraar, kende het tegenargument, zei hij, en daarna waren we uitgepraat. Ik had nog kunnen zeggen: eerst krijgen Joden de Sjoa over zich heen, daarna wordt hen verweten dat ze er niets van geleerd hebben.

Hoge verwachtingen

Van Joden wordt veel verwacht. Allereerst door de Allerhoogste die Joden gebiedt dat zij een koninkrijk van priesters, een heilig volk zullen zijn (Exodus 19). Joden zijn immers ‘het uitverkoren volk’. Dat betekent louter dat zij aangewezen zijn om hun God te dienen. Deze uitverkiezing maakt Joden geen haar beter dan alle anderen mensen die door de Joodse God net zo goed worden beschouwd als Zijn schepselen. Ook voor die anderen geldt dat ze horen te voldoen aan Gods geboden en verboden, maar dat zijn er slechts zeven in hun geval. Een stuk minder dan de 613 plichten die Joden opgelegd hebben gekregen van hun God.

Welke verwachtingen leven er nog meer? Als je filosemieten hoort, kan niemand aan Joden tippen. Christenen voor Israël noemen Joden ‘Gods oogappel’ en meer van dat soort fraais. Van dat soort loftuitingen krijg ik het altijd wat benauwd. Zo goed ben ik niet en ook andere Joden kunnen daaraan niet of nauwelijks voldoen.

Benauwder krijg ik het van antisemieten. Zij kijken met hele andere ogen naar Joden en hun aspiraties. Kunnen Joden amper iets fout doen volgens filosemieten, maar ze zijn een en al fout als je antisemieten aanhoort. Ze zijn het grootste Kwaad in de wereld, stellen de allerergste Jodenhaters. Ze verdienen het niet om te leven, ze moeten uitgeroeid worden. Hitler zei het in een beruchte speech in de Reichstag voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (30 januari 1939); reeds vóórdat de Duitsers de Sjoa, de fabrieksmatige moord op het Joodse volk (en ook Sinti en Roma), begonnen vorm te geven.

Grijs gebied

Nu kan je de mensheid als het om Joden gaat niet verdelen in slechts twee groepen, filo- en antisemieten, het merendeel zit er ergens tussenin. Al helt een toenemend deel van de wereld nóg meer naar de antisemitische of in ieder geval antizionistische kant sinds de huidige oorlog tussen Hamas en Israël.

Al die doden en verwoestingen worden door velen vooral Israël aangerekend, terwijl Hamas er doorgaans mee wegkomt dat zij op 7 oktober op gruwelijke wijze de strijd (weer) begonnen zijn en daarbij totaal geen bescherming bieden aan de burgers in Gaza. Erger, de Gazanen worden in deze stadsguerrilla als verdedigingswal ingezet waartussen Hamastrijders zich verschuilen. Hoe meer dode Gazanen, hoe meer Hamas het ultieme slachtoffer kan spelen. Veel van die doden zijn geen burgers doch Hamasstrijders. De ratio burgerdoden versus strijders is laag.

Reacties op

Terug naar de Holocaust. Had die volkerenmoord de Joden die de hel hebben overleefd menselijker moeten maken? Die gedachtegang gaat eraan voorbij dat mensen verschillend reageren op tragedies die hen overkomen. De één wil alles wegstoppen, de ander wordt chronisch depressief of raakt verbitterd. Er zijn ook mensen die Nooit Meer oorlog willen.  

Wat u niet wilt dat u geschiedt, doe dat een ander niet, luidt de gouden regel. Als iedereen daarnaar zou leven dan was er überhaupt geen Holocaust geweest. Dan was er geen Gaza-oorlog, oorlog met Hezbollah of oorlogen elders, zoals in Oekraïne.

Als er geen politici zoals Churchill waren geweest, dan was nazi-Duitsland nooit verslagen in een verwoestende wereldoorlog. Deze wereld is allerminst volmaakt. De gedachte dat juist Jóden béter uit de Sjoa hadden moet komen, is én te veeleisend én beperkt. Niet alleen Joden, iederéén moet leren van de Holocaust! Pas dan krijgt Nooit Meer een kans.