Nabestaanden eisen aanpassingen in tweede druk ‘De crèche’ van Elle van Rijn

Actrice Elle van Rijn, de auteur van het boek ‘De crèche’, dat verhaalt over de Joodse kinderen die in de Sjoa zijn gered vanuit de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg, moet fouten in de tweede druk van haar boek corrigeren. Dat vinden de nabestaanden van de personages die in het boek voorkomen en uitgeverij Amphora Books, dat eerder boeken publiceerde die Van Rijn als bronnen gebruikte. Vorige week ontstond tumult over ‘De crèche’, dat volgens de nabestaanden en Amphora Books niet zorgvuldig zou zijn opgebouwd. Uitgeverij Hollands Diep heeft laten weten dat de aanpassingen er komen.

Betty Oudkerk
De discussie over ‘De crèche’ gaat over de vraag waar feiten en fictie liggen. Het is een historische roman, waarbij in de eerste druk werd vermeld dat het gaat om het ‘waargebeurde verhaal’. Van Rijn schrijft over het werk van Betty Oudkerk (1924-2020) tijdens de Sjoa. Samen met onder andere Sieny Cohen en Fanny Philips redde ze ruim zeshonderd Joodse kinderen uit de Joodsche Crèche in Amsterdam van deportatie. Hun nabestaanden werkten mee aan het project van Van Rijn en zijn geschrokken van de uitkomst. Volgens hun advocaat Menno Jansen herkennen ze zich niet in hun dierbaren die zij neerzet in het boek.

Onzorgvuldig bronnengebruik
Daarnaast is er kritiek van andere auteurs die eerder boeken schreven over het onderwerp, boeken die door Amphora Books werden gepubliceerd. Zo zou Van Rijn onjuiste jaartallen hebben gebruikt voor belangrijke gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog. In haar boek vond de Slag bij Stalingrad bijvoorbeeld een paar maanden eerder plaats dan werkelijk het geval was. Ook begint het smokkelen van de Joodse kinderen uit de crèche in haar boek in oktober 1942, terwijl dat in werkelijkheid in januari 1943 begon. Verder hebben de auteurs kritiek op het schrijven over het huwelijk van Harry en Sieny Cohen, dat in het boek van Van Rijn in de V&D plaatsvond, een plek die verboden was voor Joden.

Dichterlijke vrijheid
Onderzoeker Bert Jan Flim promoveerde op het onderwerp. Zijn proefschrift ‘Omdat hun hart sprak. Geschiedenis van de georganiseerde hulp aan Joodse kinderen in Nederland 1942-1945’ kwam in 1995 uit bij Uitgeverij Kok. Hij vindt het ongelukkig dat de timetable van ‘De crèche’ niet klopt en dat de auteur Fanny Philips niet noemt, terwijl zij samen met Betty Oudkerk en Sieny Cohen in de crèche werkte en ervoor zorgde dat de kinderen gered werden. Fanny Philips zou zijn samengevoegd met andere personages. “Dat is dichterlijke vrijheid, maar pas dan ook de namen aan,” zegt Flim tegen NRC Handelsblad.

Aanpassingen nodig
In dezelfde krant noemt advocaat Jansen de situatie ‘heel precair’. Hij wijst Van Rijn op hoe je met een delicaat onderwerp als de Sjoa moet omgaan. “Bij verhalen over de Holocaust moet je correct zijn en niet bezig zijn met het populairder maken van die geschiedenis. Hoewel het hier om fictie gaat, suggereren de opmerking op de cover van de eerste druk en het nawoord dat het om meer dan fictie gaat,” aldus Jansen, die er bij uitgeverij Hollands Diep op aandringt dat er in de tweede druk inhoudelijke aanpassingen worden gedaan. Hij benadrukt dat iedereen wil ‘dat het verhaal over de crèche zo eerlijk mogelijk wordt verteld’.

Van Rijn diep geraakt
Inmiddels heeft de uitgever aan de krant laten weten dat tweede druk reeds verschenen is. Daarin zijn de foutieve jaartallen zijn aangepast alsmede de mededeling ‘het waargebeurde verhaal’. Die is vervangen door ‘naar het verhaal van’, aldus Hollands Diep tegen de krant. Actrice en schrijfster Elle van Rijn, onder meer bekend van soap GTST, liet vorige week al van zich horen. Volgens Hollands Diep is zij zeer geraakt door alle ophef. Ze heeft het verhaal van Betty Oudkerk met de grootst mogelijke zorgvuldigheid willen schrijven en betreurt het dat haar eerbetoon aan de verzetsheldin nu in een kwaad daglicht is komen te staan.

Klagers nog niet tevreden
Uitgeverij Amphora Books laat weten nog niet zeker te zijn over de aanpassingen die Hollands Diep heeft gedaan. ‘In hoeverre dat verkeerde jaartallen zijn aangepast weten we niet. Wij hebben er heel veel fouten uitgehaald. Of zij dat ook hebben gezien, is de vraag’, aldus de uitgever tegen Jonet.nl. Verder laat die weten: ‘De term ‘Het waargebeurde verhaal’ heeft de uitgeverij overigens aanvankelijk in alles gebruikt: op posters, in advertenties, etcetera. Ze hebben het boek er echt op verkocht aan boekhandel en media, zo erg dat de boekhandel ondanks de NUR-codering zich soms af heeft gevraagd of ze het bij de fictie of non-fictie moesten neerleggen’. Tot slot benadrukt Amphora Books dat ‘de nabestaande van Harry en Sieny Cohen absoluut wil dat hun namen worden vervangen door fictieve namen’.

Lees ook:
Betty Goudsmit-Oudkerk (96) overleden
Betty Goudsmit-Oudkerk, een bekende verzetsheldin van Joodse komaf, is op 96-jarige leeftijd overleden. Ze was het nog laatste levende personeelslid van de Joodse crèche aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam, tegenover de Hollandsche Schouwburg.