Nieuwe Drentse Volksalmanak: Coevoerden kocht geen Joods onroerend goed

In de Nieuwe Drentse Volksalmanak 2022 staat dat de gemeente Coevorden in de Tweede Wereldoorlog geen onteigenden panden van Joodse bewoners heeft gekocht. Dat blijkt uit onderzoek van professor Maarten Duijvendak. Wel hebben de gemeentebesturen die thans onder Coevorden vallen Joods onroerend goed onteigend. Alles kwam in behandeling bij een lokale notaris, die na de oorlog verklaarde dat hij wel moest omdat hij wegens omstandigheden onder druk stond. De gemeente Coevorden heeft volgens de onderzoeker na 1945 aan rechtsherstel gedaan.

In Zuidoost-Drenthe en Coevorden in het bijzonder was voor de bezetting een levendige Joodse gemeenschap aanwezig. De meeste Joden werkten als zelfstandige, handelaar of veehandelaar. Van die bloeiende gemeenschap was na 1945 niets meer over. In de bezettingsjaren zijn de meeste Joodse bewoners afgevoerd en vermoord. Hun vastgoed werd onteigend en ging met medewerking van notaris Hendrik van Veen uit Coevorden van de hand. Hij kreeg de meeste verkoopakten onder zijn neus en keurde ze goed.

Dat staat in het onderzoek ‘Joods vastgoed, de notaris en een weduwe te Coevorden. Roof, beheer en rechtsherstel in Zuidoost Drenthe (1940-1955)’, dat maandag in het Drents Archief in Assen is gepresenteerd. Het onderzoek is ook in de jaarlijkse Nieuwe Drentse Volksalmanak opgenomen. Duijvendak kijkt daarin ook naar de rol van de gemeente Coevorden. “Er zijn allerlei gemeenten geweest waar het bestuur de mogelijkheden gebruikt heeft om onroerend goed aan te kopen. Het gemeentebestuur Coevorden heeft dat niet gedaan. Als je het op een schaal, in dat hele grijze gebied van business as usual tot en met collaboratie bekijkt, zit Coevorden aan de goede zijde van die schaal,” zegt hij tegen RTV Drenthe.

Notaris Van Veen was geen NSB’er, aldus onderzoeker Duijvendak. “Als je een lijstje maakt van alle transacties van gedwongen verkopen in Drenthe, staat Van Veen op de tweede plaats. Op nummer één staat de in Groningen gevestigde notaris Russen en op drie een notaris in Zwolle, beiden nationaalsocialisten. Dat Van Veen ertussen staat is opmerkelijk, want hij wordt op geen enkele manier in verband gebracht met het nationaalsocialisme.”

Waarom heeft Van Veen dan zoveel van dit soort aktes laten passeren? Duijvendak: “Na de oorlog doet hij als één van de eersten verslag van zijn activiteiten voor een zuiveringscommissie. Hij zegt dan: ‘Ik zat eigenlijk in een hele moeilijke positie. Er was zo vreselijk veel onroerend goed van Joodse eigenaren in mijn omgeving. Als notaris verzorg je keurig de transactie voor je cliënten. Dat is één van de vereisten van het notarisambt, dus ik kon niet anders’.” Ook zou Van Veen door NSB’ers zijn geïntimideerd.

Van Veen haalde zijn suikerziekte aan als een reden waarom hij wel moest meewerken vanuit zijn beroepsplicht. Hij kon door zijn ziekte naar eigen zeggen niet onderduiken, vertelt Duijvendak aan RTV Drenthe. “Maar er waren zeker mogelijkheden geweest om te weigeren. Je ziet dat andere notarissen in Drenthe doorverwijzen, met de strekking: als jij als NSB’er of als andere gegadigde graag Joodse eigendommen op je naam laat schrijven, ga naar Russen in Groningen, of naar notaris Van Veen in Coevorden. Hij was niet actief in het tegengaan van dit soort transporten. In dat opzicht kreeg hij natuurlijk een reputatie gedurende de oorlog.”

Dat Van Veen zelf geen NSB’er moet zijn geweest, concludeert Duijvendak uit het feit dat hij grote sommen geld van de Joodse Estella Meiboom-Hompes in bewaring had. Zij was één van de belangrijkste plaatselijke eigenaren van Joods onroerend goed waaronder woningen, winkels en land in en rond Coevorden. “We weten niet hoeveel maar het was een behoorlijke som geld. Dat heeft hij aangenomen, want het is later door de Sicherheitsdienst in beslag genomen bij hem. Getuigen spreken daar op verschillende manieren over.” Meiboom-Hompes en haar familie werden in de Sjoa vermoord.

Lees ook:
Stolpersteine in Coevorden liggen al tijden noodgedwongen op de plank
In Coevorden willen ze graag Stolpersteine plaatsen, maar vanwege de coronacrisis is het afwachten en daardoor liggen de stenen al tijden op de plank. Het is geen fijn aangezicht, al die stenen die eigenlijk in de stoep horen te liggen. Het gaat om negen steentjes die ergens op zolder van een bestuurslid van de Stichting Synagoge Coevorden liggen te wachten.