Nieuwe expositie Joods Groningen onder grote belangstelling geopend

Met veel enthousiasme en onder grote belangstelling is in de synagoge van Groningen de nieuwe permanente expositie over Joods Groningen geopend. Dat gebeurde zondag in het bijzijn van René Paas (CDA), Commissaris van de Koning van Groningen, die op de knop drukte voor de opening. Voor de sjoel was het het eerste grote evenement na corona: er waren tientallen gasten aanwezig. In de tentoonstelling kunnen bezoekers meer te weten komen over de geschiedenis van Joden in Groningen en de grensstreek. Kinderen kunnen spelenderwijs leren over het Jodendom. Een hoogtepunt van de expositie is een grote messing doos die de moord op Joods Groningen representeert. Het is vooral ook een monument voor de levenden door het licht dat naar binnen straalt.

Okertint
Op de begane grond van de Synagoge Groningen is het een drukte van belang. Vaste sjoelgangers, vrijwilligers en bestuurders lopen over en weer. Sommigen gaan alvast zitten op een van de stoelen die vanwege de coronaregels van elkaar af staan. De vloer van de sjoel is eerder in de beits gezet en heeft een warme okertint gekregen. In de coronatijd is het gebouw opgeknapt en waar nodig verbouwd. Zo zijn de mikwes opgepoetst en is het interieur aangepast. De organisatie heeft ook een nieuw logo gekregen en er is een nieuwe informatiebalie gecreëerd. Ook heeft het gebouw een vernieuwde ingang gekregen. Met de expositie en dankzij de herinrichting kan de synagoge weer jaren vooruit.

Voorafgaand aan de opening zijn er speeches en muziek. Ze worden aangehoord onder te toeziend oog van René Paas, Commissaris van de Koning van Groningen, en zijn vrouw Ruth Peetoom – oud-voorzitter van het CDA. Sjoelvoorzitter Frits Grunewald en zijn zoon staan stil bij hun voorouders, die de synagoge in de twintigste eeuw hebben bezocht en waarvan een aantal de Sjoa heeft overleefd. “Wie had vijftig jaar geleden kunnen denken dat wij heden in dit gebouw de officiële opening zouden meemaken van een zeer bijzondere museale opstelling over het voorbije en hedendaagse Joodse leven in Groningen! Als het in de jaren zeventig aan het toenmalige College van BenW had gelegen, hadden hier nu huizen gestaan,” aldus Frits Grunewald.

De voorzitter verhaalt over hoe de sjoel eind jaren zeventig werd gered van de ondergang. Na de bevrijding deed het onder andere dienst als wasserette, waarna het stadsbestuur de beuk erin wilde. Door inzet van leden van de Joodse gemeenschap werd het gebouw gered en in 1982 gerestaureerd. Sindsdien wordt het weer gebruikt als huis van samenkomst. “Wat wij ons als Joodse Gemeente veertig jaar geleden evenmin konden voorstellen, was de opleving van het antisemitisme in dit land. Destijds was toch de gedachte, de hoop, dat na, wat er in de Tweede Wereldoorlog was gebeurd, voorgoed kon worden afgerekend met dit verschijnsel.”

Cv-ketel in mikwe
Het bestrijden van Jodenhaat en vooroordelen is van de redenen dat er nu deels een museale invulling aan het gebouw gegeven wordt. Er kwam een permanente tentoonstelling, die vanaf 2015 werd ontworpen door Willy van der Schuit. Er waren uitdagingen genoeg. “De cv-ketel van het rabbinaatshuis, waar het kantoor en algemene ruimte voor bijvoorbeeld Hebreeuwse les van de Joodse Gemeente is gehuisvest, stond boven de rituele baden van het mikwe. De baden waren in 2014 weer zichtbaar gemaakt, maar ze waren ernstig beschadigd doordat ze ruim zestig jaar onder een laag beton hadden gezeten. Bezoekers liepen naar deze bijzondere plek door een gang waar ook vuilniszakken en fietsen stonden, langs een kapstok en het kopieerapparaat. Het is nu een integere ruimte geworden met een nieuwe doorgang.”

Na een muzikaal intermezzo en aan het einde van de bijeenkomst krijgt Paas het woord. Naar aanleiding van de expositie zet de bestuurder zaken in proporties naast elkaar. “Leevmde Jeuden hevve nait meer. Het verhaal is vaak verteld. En dat moet ook. Omdat je het je bijna niet meer kunt voorstellen. Een mensenleven geleden telde Groningen een flinke Joodse gemeenschap. Dat wil zeggen: zo zouden we het vandaag noemen. Maar indertijd, laat de nieuwe expositie in de synagoge in de Folkingestraat zien, werd er zo helemaal niet naar gekeken. Want totdat men onder aanvoering van Hitler bevolkingsgroepen op basis van hun identiteit, geloof of politieke overtuiging ging uitsluiten, was je hier de meeste tijd toch vooral een Stadjer.”

‘Aander luu binn ok luu‘
Paas vervolgt: “Een Groninger. En ja, je had Stadjers die op zaterdag sjabbat hielden. Die hun Gronings vermengden met uitdrukkingen die we ook wel Jiddisch noemen. Maar het waren dus vooral Groningers. Stadjers. Buren. Vrienden.
‘Aander luu binn ok luu‘, dat werd er gezegd als het soms opviel dat de buren op zaterdag de winkel dicht hielden. Of een Joodse feestdag vierden. Een glimp van die nuchtere benadering is ook in de synagoge te zien. Die nuchterheid kunnen we vandaag de dag goed gebruiken.” Met een druk op de knop zet Paas de opening van de expositie in gang, waarna er een video te zien is over de synagoge en de nieuwe museale functie ervan. Groningen heeft er een nieuw museum bij.

Lees ook:
Permanente expositie in Synagoge Groningen gereed
De Synagoge Groningen heeft een permanente tentoonstelling gekregen waarin het verhaal van de sjoel en de Groninger Joden wordt verteld. Er is twee jaar met man en macht aan gewerkt. In de expositie staan tientallen persoonlijke verhalen centraal, die worden verteld in woord, beeld, film en audio. Met interactieve zuilen, voorzien van honderden goed ingekleurde zwart-wit beelden, ‘activerende doe-stations’ en een ruime leencollectie kunnen bezoekers leren over het leven in Joods Groningen.