Ophef over registratie van ras en geloof op UvA-politicologie-faculteit

Na de laatste bezetting van het Maagdenhuis in 2015 was het een van de voornemens aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) om diversiteit gelijkheid en rechtvaardigheid’ tot leitmotiv te maken. Volgens medewerkers kon en mocht niet ‘gediscussieerd worden over de vraag of hun aanpak van racisme en intersectionele discriminatie veranderd moest worden’, die moest veranderd worden. De politicologie-faculteit nam hierin het voortouw en is nu met voorstellen gekomen. Een daarvan is het registreren van religie, afkomst, etniciteit en seksuele oriëntatie van de medewerkers, zij het vrijwillig, meldt UvA-blad Folia. Hierover is ophef en debat ontstaan.

Gloria Wekker
De politicologie-faculteit nam de leiding in het creëren van meer diversiteit aan de UvA door het rapport ‘Diversiteit is een Werkwoord’ van onderzoeker en activiste Gloria Wekker als basis te nemen. De beweging Black Lives Matter (BLM) speelde een rol in de motivatie tot verandering, aldus faculteitshoofd Marlies Glasius in Folia. Er kwamen drie werkgroepen die het nieuwe beleid moesten vormgeven.  “De werkgroepen bekeken de mogelijkheden voor meer diversiteit binnen de studentenpopulatie, het stimuleren van diversiteit binnen de staf en het registreren van diversiteitsgegevens van de staf,” vertelt Glasius.

Joods
Een van de voorstellen is dat voortaan vast moet komen te staan welke religie, afkomst, etniciteit en seksuele geaardheid de personeelsleden van de faculteit hebben. In deze registratie komt dus ook te staan of medewerkers Joods zijn. Het is onduidelijk of het dan per definitie gaat om religie of ook om Joodse afkomst. In ieder geval is er nu al veel kritiek op, onder meer van werkgroeplid Esmé Bosma. “Ik vind het zorgwekkend dat mensen door dergelijke voorstellen in toenemende mate worden gereduceerd tot hun gender, ras, huidskleur of geaardheid. Ook de frequentie en de vanzelfsprekendheid waarmee hier tegenwoordig naar wordt verwezen vind ik zorgwekkend, mensen van kleur is ineens een gangbare term geworden in het discours.”

Contraproductief
Bosma is een fel tegenstander van deze ‘diversiteitschecks’ die volgens haar juist contraproductief in de strijd tegen discriminatie werken. “We leven niet in een perfecte meritocratie, en er moeten zeker nog stappen worden ondernomen voor gelijke kansen, maar het indelen van mensen in zwart en wit is per definitie discriminatoir,” aldus het werkgroeplid, die tevens promovenda aan politicologie-faculteit is. Niet alleen zken als het geloof, ras en kleur van medewerkers moeten voortaan worden vastgelegd, maar ook – zij het vrijwillig – sociaaleconomische status van de ouders, de eigen functieomschrijving en het type arbeidscontract. Alleen de politieke voorkeur van medewerkers hoeft niet te worden geregistreerd, aldus Glasius.

‘Cijfers hebben’
Het voorstel gaat nog naar een andere werkgroep voordat het wordt opnieuw voorgelegd en definitief kan worden. Daarna moet het nog worden aangenomen. Faculteitshoofd wil de gegevens ‘hebben’, zegt ze in de universiteitskrant. “Als we cijfers hebben, kunnen we gaan nadenken over maatregelen om iets te doen aan de verticale segregatie binnen de afdeling.” Te vaak hoorde Glasius van vrouwen in de wetenschap, dat de ongelijkheid in man-vrouw-verhoudingen vanzelf wel verdwijnt. “Maar omdat we daar cijfers over hebben, weten we dat die uitspraak niet klopt. Mede daarom gaat het op het gebied van man-vrouw-verhoudingen nu een stuk beter in de afdeling, al valt in de samenstelling op hoogleraarsniveau nog winst te behalen.”

Enquetes
Darshan Vigneswaran is universitair hoofddocent politicologie. Hij is als pleitbezorger van het diversiteitsmanifest nauw betrokken bij de organisatie van de werkgroepen, aldus Folia. Een vragenlijst die vrijwillig en anoniem wordt afgenomen is juist goed, vindt hij. Een methode van zelfidentificatie werkt in de hand dat respondenten worden gestimuleerd om kritisch na te denken over de categorieën in de samenleving en hun eigen verhouding daartoe, aldus Vigneswaran. “Ook ben ik ervan overtuigd dat de negatieve aspecten van enquêtes worden gecompenseerd door de potentie om problematische vormen van discriminatie en ongelijkheid te identificeren en te diagnosticeren.”

Gele ster
Op Twitter is een storm van kritiek losgebarsten. Veel twitteraars vinden dat het registreren van etniciteit en geloof te ver gaan. Het doet teveel denken aan registratie van de Joden eind jaren dertig en de Jodenvervolging, die mede daardoor in Nederland ‘goed’ verliep. ‘De afdeling Politicologie van de UvA gaat medewerkers vragen of zij Joods zijn, maar je hoeft het niet in te vullen:)’ twittert oud-UvA-hoogleraar en politicoloog Meindert Fennema. @KarenvdHeijden reageert: ‘Als politicologie en (deels) oud UvA studente schaam ik me dood. Ik hoop dat ze bijtijds tot hun volle verstand komen zodat dit voorstel niet wordt ingevoerd’. @Reneepronk zegt: ‘Schandalig, nog even en de ster wordt er weer opgenaaid!’

Tweede Kamer tegen
In december 2020 kwam minister Ingrid van Engelshoven (D66) van Onderwijs met een voorstel voor een dergelijk registratiesysteem aan universiteiten en hogescholen. Het gaat er dan ook om de etniciteit en (al dan niet) migratieachtergrond van personeelsleden en studenten vast te leggen, ook voor de cijfers. Tweede Kamerleden Harry van der Molen (CDA) en Dennis Wiersma (VVD) dienden een motie tegen het plan van Van Engelshoven in. Volgens hen reduceert het voorstel van de minister personen slechts tot hun ras en komaf. Die vorm van identiteitsdenken vinden ze ‘onwenselijk’. De motie werd aangenomen. UvA-docent Vigneswaran is daar niet blij mee. “Enquêtes werken noodzakelijkerwijs met imperfecte categorieën, maar ze creëren geen vormen van verschil of identiteiten. Racisme en het patriarchaat zijn per slot van rekening niet gecreëerd door onderzoekers.”

Lees ook:
Naomi Klein krijgt eredoctoraat van de UvA
Journaliste en activiste Naomi Klein krijgt een eredoctoraal van de Universiteit van Amsterdam (UvA) voor ‘haar belangrijke bijdragen aan het vestigen van aandacht op wereldwijde sociale rechtvaardigheidsvraagstukken in de wetenschap en daarbuiten’. Het eredoctoraat wordt uitgereikt tijdens de Dies Natalis van de UvA.