Kinderen oud-verzetsmensen onthutst over schuldbelijdenis PKN tegenover Joden

Nieuwsuur

De schuldbelijdenis van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is bij veel oud-verzetsmensen en hun nabestaanden in het verkeerde keelgat geschoten. Ze zijn ontzet en verwachten dat de Kerk met een nuancering komt, omdat volgens hen de protestantse kerken in de Tweede Wereldoorlog ook veel hebben gedaan om Joden te redden. Onlangs sprak de PKN een schuldbelijdenis uit. Daarin stelde de Kerk voor, tijdens en na de bange jaren ’40-’45 te weinig te hebben gedaan tegen de Jodenvervolging en de Sjoa. De PKN wil in dialoog en de mensen van het verzet willen een nuancering.

Niet fout, juist goed
Uit de hoek van het voormalige verzet komt nu kritiek op de woorden die PKN-scriba René de Reuver uitsprak tijdens de jaarlijkse Kristallnachtherdenking. In Nieuwsuur deden kinderen van oud-verzetsmensen zaterdag hun beklag. Ze zijn erg boos. De Kerk was helemaal niet fout, maar juist goed, stellen zij. Dominees Joke Scheepstra en Jan Slomp hadden een vader in het verzet. Slomps vader stond zelfs aan de basis van de grootste Nederlands verzetsorganisatie. Beiden vinden de belijdenis te hard en zeer onjuist. “Dat dit gebeurt in mijn kerk,” aldus Scheepstra, die zich buitengesloten voelt. Ook Slomp, al zestig jaar in dienst, zegt zich niet te herkennen in het beeld dat Reuver heeft geschetst.

Vriendschap met de Joden
Volgens scriba De Reuver is het goed geweest om de schuldbelijdenis uit te spreken. De rol van de protestantse Kerk tijdens de bezetting zat zelfs de huidige verstandhouding met Joods Nederland in de weg, aldus Reuver, die benadrukte dat de vriendschap van de PKN met de Joden belangrijk is. “Natuurlijk was er sprake van ongelooflijke persoonlijke moed van leden van onze kerken. Maar we kunnen niet zeggen dat de kerk goed was”, aldus De Reuver in Nieuwsuur. De schuldbelijdenis blijft, maar wel wil hij in gesprek met mensen van het verzet. “Vanuit een echt meevoelen van deze pijn. Maar dit was ook wel een woord waarvan wij vonden wat gezegd moest worden.”

Niet fout
In aanloop naar de Tweede Wereldoorlog speelde de Kerk en christelijke politici geen fraaie rol. Onder andere premier Hendrikus Colijn (ARP) sloot Nederland na de Kristallnacht van 1938 voor Joodse vluchtelingen uit nazi-Duitsland, onder meer omdat zij de christelijke stam zouden bedreigen. Toch heeft de PKN het vergeleken met de Duitse kerken niet slecht gedaan, stellen geschiedkundigen. Wel schetst de huidige schuldbelijdenis echt een vertekend beeld, aldus hoogleraar geschiedenis George Harimck, gespecialiseerd in protestantse kerkgeschiedenis. “De algemene teneur is nu: de kerk was fout in de oorlog. De Duitse kerk was fout in de oorlog. De Nederlandse niet. Achteraf kun je zeggen, ze hebben niet genoeg gedaan, maar de basishouding was goed.”

Verbazing CJO
Ook voorzitter Eddo Verdoner van het Centraal Joods Overleg (CJO), de parapluorganisatie van Joods Nederland, was een beetje verbaasd toen de PKN met de schuldbelijdenis kwam aanzetten. Wel is er meegedacht tijdens het opstellen van de belijdenis. “Er is vanaf de kansels opgeroepen om Joden te redden en heel veel mensen hebben die oproep opgepakt, en die hebben zich ingezet om de Jodenvervolging tegen te gaan,” verklaart Verdoner aan Nieuwsuur. “Wij hebben ook gezegd: krijgt dat verzet dan een plek in die belijdenis?” Volgens Verdoner heeft het verzet die plaats gekregen.

Nuance nodig
De critici vanuit het voormalige verzet onderkennen dat er in de schuldbelijdenis ook plek is geweest voor de rol van de Protestantse Kerk qua verzet. Ze vinden dit echter ruim onvoldoende is en stellen dat het geen recht doet aan de waarheid. Slomp en Scheepstra willen in gesprek met De Reuver, maar willen sowieso een nuancering. “Intrekken gaat niet meer,” zegt Slomp, “Maar wel moeten ze zeggen: sorry, onze oordelen waren te hard.” Hij benadrukt dat het beschamend is naar de verzetsmensen van weleer, want zij kunnen zich niet meer verdedigen. Er ligt momenteel een uitnodiging vanuit de PKN voor een gesprek.

Lees ook:
Moreel leiderschap – column Chantal Suissa

Faalde de Protestantse Kerk tijdens de Tweede Wereldoorlog? “Hoi Chantal, wat vind je ervan de dat De Protestantse Kerk Nederland schuld belijdt aan de Joodse gemeenschap voor haar optreden voor, tijdens en na de oorlog?” zei een aardige programmamaakster van de KRO-NCRV-programma Jacobine op 2 aan de lijn...’

Categorie: |

Home » Nieuws » Kinderen oud-verzetsmensen onthutst over schuldbelijdenis PKN tegenover Joden