Paradox – column Judith Zilversmit

‘Het is een paradox: de vrijheid om je identiteit te uiten wordt op de proef gesteld door de noodzaak om die soms te verbergen’, stelt Judith Zilversmit vast. De laatste tijd komt ze steeds meer mensen in haar omgeving tegen die worstelen met hun Joodse identiteit of er juist alles aan doen om hem te laten zien. Het wikken en wegen daarover, lijkt een dagtaak geworden.

“Elke keer als mijn oppas komt, verstop ik mijn boeken over Israël,” zei mijn neef onlangs. Zijn woorden bleven in mijn hoofd echoën. Deze uitspraak, zo simpel en toch zo beladen, bracht me aan het denken over de werkelijkheid van veel Joden in Nederland na de gebeurtenissen van 7 oktober. Het is een tijd waarin persoonlijke verhalen plotseling een andere lading krijgen, waarin we ons afvragen hoe we onze identiteit moeten laten zien of juist verbergen.

Mijn neef is niet de enige. Een vriendin, die net begint bij een nieuwe baan, vertelde me dat ze haar davidster afdoet. “Ik wil even anoniem beginnen,” zei ze. Hoewel ik alle begrip heb, wil je natuurlijk roepen: nee, wees gewoon jezelf. Maar zo simpel is het niet. Hier was iemand die altijd gewoon zichzelf was, maar zich nu gedwongen voelt om een deel van zichzelf tijdelijk opzij te zetten.

Nog een andere vriendin, een vrouw die normaal nooit om een woord verlegen zit, verzweeg in haar jonge opleidingsklasje dat ze vooral over de Holocaust en het Jodendom schrijft. “Gewoon columns,” zei ze, toen ze gevraagd werd waarover ze schreef en ze snel overschakelde naar een ander onderwerp. Ze wilde niet meteen in een hokje geplaatst worden, niet de Joodse stem zijn in een omgeving waar ze nog haar weg moet vinden en nog zeker twee jaar aan vastzit.

Deze voorbeelden zijn slechts flarden van gesprekken die ik de laatste tijd voer. Zonder oordeel proberen we te begrijpen hoe je hiermee omgaat in Nederland, als je plotseling een deel van je Joodse identiteit moet verbergen of juist uitvergroten. Het voelt als een voortdurende afweging: wat laat je zien en wat niet? Hoe bescherm je jezelf terwijl je trouw blijft aan wie je bent?

De omgekeerde beweging bestaat ook. Een vriendin, niet-Joods maar met een Joodse man, wil juist nu helemaal Joods worden. Of: ik zag laatst iemand die plots drie Davidsterren om haar hals had, een zichtbare daad van solidariteit en identificatie. Het voelt soms als een strijd om gezien te worden, om een standpunt in te nemen in een wereld die steeds meer verdeeld raakt.

Het wikken en wegen van onze Joodse identiteit lijkt een dagtaak te worden. Het is vermoeiend en confronterend. We leven in een tijd waarin de vrijheid om te zijn wie je bent, op scherp staat zoals nooit eerder sinds de Tweede Wereldoorlog. Het is een paradox: de vrijheid om je identiteit te uiten wordt op de proef gesteld door de noodzaak om die soms te verbergen. Overigens is het heus niet, waarschijnlijk zelden, echt nodig je te verbergen, maar ergens gaat er automatisch een beschermingsscherm op.

Het raakt me, deze voortdurende zoektocht naar balans. Als journalist en als mens voel ik de noodzaak om hierover te schrijven, om deze verhalen te delen. Het gaat niet alleen om de grote, politieke gebeurtenissen, maar om de kleine, persoonlijke beslissingen die we elke dag nemen. Het is de vraag of je je davidster zichtbaar draagt of niet. Het is de keuze om je boeken over Israël weg te stoppen of juist prominent op de tafel te leggen.

Deze dagelijkse vragen zijn de stille getuigen van een tijdperk waarin onze identiteit onder een vergrootglas ligt. Het is een tijd waarin we opnieuw moeten leren wat het betekent om Joods te zijn in Nederland. Het is een tijd waarin we, ondanks de angst en onzekerheid, vast moeten houden aan wie we zijn en waar we voor staan. En dat omarmen, en er gewoon zijn, niets meer niets minder. 

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.