Philip Bloemendal – serie Joodse iconen – achtergrond
Philip Bloemendal was tussen 1945 en 1999 een van de bekendste stemmen van Nederland. Met zijn wat archaïsche, licht ironische stemgeluid zijn vele generaties opgegroeid. Wie is deze bekende Joodse Nederlander van toen en wat heeft hij gedaan? Awraham Meijers zocht het uit in de serie ‘Joodse iconen van weleer’.
De Technische Universiteit Eindhoven (TU) en TNO-Delft gebruikten in de jaren negentig van de vorige eeuw zijn stemgeluid bij onderzoek naar ‘de ideale computerstem’. In het toonaangevende Guinness Book of Records wordt hij vermeld als ‘Langstzittende commentator bij filmjournaals’. Inderdaad, we hebben het over Philip Bloemendal. Wie (her)kent zijn markante stemgeluid niet?
Bloemendal werd in 1918 in Scheveningen geboren, maar groeide op in Zandvoort en Haarlem. Zijn ouders, Louis en Rebecka Bloemendal-Zilverberg, waren orthodoxe Joden, die een goedlopende slagerij hadden. Vader Louis stierf in 1924 toen Philip dus zes jaar jong was. Na de middelbare school werkte hij korte tijd in de textielbranche, tot de Tweede Wereldoorlog uitbrak en hij in Velp een onderduikadres vond. Op twee verwanten na is zijn hele familie door de nazi’s vermoord. Zijn moeder Rebecka kwam ook ‘niet meer terug’.
Herrijzend Nederland
Na de oorlog vond hij werk bij Radio Herrijzend Nederland – wat is dat trouwens een nostalgieke naam. Deze omroep werd in 1944 opgericht met de intentie het inmiddels bevrijde deel van Nederland van ‘echt nieuws’ te voorzien. Nieuws dat vrij was van Duitse propaganda. De uitzendingen kwamen uit Eindhoven, waar in het geheim een radiozender was ontwikkeld. De stad was in september 1944 bevrijd.
Workaholic
In 1946 ging Bloemendal bij Polygoon werken als redacteur-commentator voor het bioscoopjournaal. Ook was hij er enkele jaren hoofdredacteur. Vervolgens werd hij in 1981directeur van Polygoon. Een duizendpoot was hij, want niet alleen directeur, maar ook een veelzijdig nieuwslezer en redacteur. Zelf monteerde hij beeld en geluid en schreef met onder anderen de dichter Kees Stip de teksten en sprak deze uit. Daarnaast was hij verantwoordelijk voor het personeelsbeleid en het productiepeil. Je vraagt je bij een dergelijke workaholic af, of de man weleens een dag niet werkte.
Ingehaald
Inmiddels steeg de populariteit van het Journaal, dat sinds januari 1956 dagelijks nieuws op tv bracht en toen nog NTS-journaal heette. Ik kan mij herinneren dat mijn vader diep onder de indruk was toen ergens op de wereld een vliegtuig was neergestort en de (zwart/wit) beelden van die ramp diezelfde avond al op tv waren. Vader: “Als er iets leuks of naars in Nederland of waar ook ter wereld is, zien en horen wij dat hier thuis diezelfde dag nog op onze televisie’. Het is dan ook begrijpelijk dat het Polygoon Bioscoopjournaal in 1986 ermee ophield.
Ondertoon
Inmiddels was het stemgeluid van Philip Bloemendal altijd wel ergens aanwezig, of dat nu bij ‘serieuze reportages’ was of voor reclamefilmpjes. Zijn dictie bij veel reclamespotjes was trouwens niet vrij van een alleszins mild-ironische ondertoon, wat de ‘boodschap’ duidelijk meerwaarde verschafte. Toen ik als copywriter in de reclame werkte heb ik Philips’ verbale ironie in wervende teksten vertaald met – als ik dat nodig vond – een sprankje spot.
Koningin
Voor de generaties die de jaren na de oorlog hebben meegemaakt is de stem van Bloemendal die van, ‘Herrijzend Nederland’, de stem van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog, de booming industrie en toenemende welvaart. Het was ook Bloemendal die commentaar gaf als de koningin een schip te water liet: “Ik wens u een behouden vaart.” Of wanneer de majesteit een brug of belangrijke weg opende, de Deltawerken in gebruik stelde: er was het begeleidende commentaar was van Bloemendal, evenals bij wat lichtvoetiger kost als de jaarlijkse Huishoudbeurs of voetbalwedstrijden.
In de metro
Wie schetst mijn (blijde) verbazing toen ik midden jaren negentig in de Amsterdamse metro [lijn 51 naar Amstelveen, red.] ineens de stem van Philip Bloemendal de volgende halte hoorde aankondigen. Hallucineerde ik? Had de tram de tijdbarrière doorbroken? Kennelijk viel mijn verbazing de mevrouw die naast mij zat op. Ze vertelde dat het inderdaad dé Philip Bloemendal is die bijna twintig jaar via een geluidsbandje de stations, overstap-richtingen en zonegrenzen aangekondigde. “Zo’n mooie vertrouwde stem, toch?”
Stemgeluid
Maar ze had ook slecht nieuws, want ondanks een handtekeningenactie van passagiers had de gemeente in al haar wijsheid besloten om, zoals die mevrouw het verwoordde: ‘Zijn unieke stem de nek om te draaien’. Philips’ prachtige, lichtelijk ironisch, stemgeluid is inderdaad niet meer in de metro te horen. Hij overleed in 1999 in zijn woonplaats Amersfoort en ligt begraven op Begraafplaats Rusthof in Leusden.
Met Het Oog Op Morgen
Laten we het toeval noemen, maar toen ik dit artikel had afgerond en naar de reactie wilde sturen, vernam ik dat de NOS voor het radioprogramma ‘Met het Oog op Morgen’ op zoek is naar een opvolger van Hans Hogendoorn, die er na 45 jaar aankondigen mee stopt. Dat je zo’n unieke stem niet zomaar vervangt is duidelijk. Daarom roept de NOS iedereen op – ja ook jou – om via een speciale opnamestudio het beroemde ‘Buiten is het twaalf graden. Binnen zit…’ in te spreken. Grijp je kans!
