Pius XII redde duizenden Joden van de dood
Paus Pius XII was volgens velen tijdens de Tweede Wereldoorlog veel te passief tegenover het fascisme en nam geen stelling in tegen de Jodenvervolging. Echter, leden van het Comitato Papa Pacelli stellen nu dat dit niet klopte. Volgens hen heeft hij juist duizenden Romeinse Joden van de dood gered. De paus zorgde ervoor dat meer dan vierduizend Joden systematisch konden onderduiken in meer dan 235 kloosters en katholieke instellingen in Rome. Vele andere Joden vonden hun toevlucht in 160 Vaticaanse instellingen. Nog eens zestienhonderd Joden werden in veiligheid gebracht door een organisatie die in het geheim door het Vaticaan werd gefinancierd. Tevens verstrekte hij duizend visa aan Joden voor migratie naar Brazilië.
Het Comitato Papa Pacelli baseert zijn bewering op basis van herontdekte documenten uit de Vaticaanse en Romeinse archieven. Deze informatie werd afgelopen week bekend gemaakt tijdens een conferentie in Rome, waar historici en Vaticaanse medewerkers aan deelnamen. Die werd gehouden ter gelegenheid van de 78ste verjaardag van de pauskeuze en kroning van Eugenio Pacelli tot paus Pius XII. De titel van de conferentie was Pius XII – De ‘zwarte legende’ zal snel ten einde zijn. De titel verwijst naar het imago van de heilige vader, die sinds het toneelstuk Der Stellvertreter uit de jaren zestig verweten wordt onvoldoende voor de Joden te hebben gedaan.
Diaken Dominiek Oversteyns onderzocht de documenten in de archieven. Volgens hem is er een ‘vals beeld’ ontstaan dat al sinds Pius’ dood in 1958 door de Sovjet-Unie werd verspreid. Begin 2016 maakte historicus Mark Riebling bekend dat Pius een complot tegen Adolf Hitler beraamde. In zijn boek Spionnen van de paus. Het Vaticaans complot van Pius XII tegen Hitler beschrijft Riebling in detail hoe katholieken en protestanten (waaronder Dietrich Bonhoeffer) van het ‘fatsoenlijke Duitsland’ samenwerkten onder de geheime leiding van paus Pius XII. Ze hadden het doel om Hitler af te zetten of desnoods om te brengen. Rabbijn David Rosen sprak daags na het uitkomen van het boek van een ‘baanbrekend en enerverend verslag van paus Pius’ XII geheime oorlog tegen Hitler’.
Het pontificaat van Pius XII duurde van 1939 tot aan zijn dood in 1958. Hij was een Italiaanse paus. Aan het begin van zijn termijn brak de Tweede Wereldoorlog uit, in de laatste jaren ervan dreigde het gevaar van de Koude Oorlog. Theologisch gezien is zijn plechtige definitie van het dogma van Maria-Tenhemelopneming met ziel en lichaam, in 1950, van belang. In zijn kerstrede van 1942 verwees de paus in bedekte termen naar de deportatie van de Joden. Dit tot woede van de Duitse diplomaten in Rome en van de Italiaanse fascisten. Hij veroordeelde de vervolging van mensen ‘zonder enige schuld, alleen om redenen van nationaliteit of ras’ door de nazi’s. Volgend nazi-bons Reinhard Heydrich was Pius XII de ‘spreekbuis van de Joodse oorlogsmisdadigers’.
