Pleidooi voor eerherstel consul na boek
Uit onderzoek blijkt dat een Nederlandse consul die in de bange jaren ’40-’45 vele Joden wist te redden, indertijd van het ministerie van Buitenlandse Zaken een reprimande kreeg voor zijn acties. Het gaat om Jan Zwartendijk, die consul was in Litouwen, een land waar meer dan tweehonderdduizend Joden werden afgevoerd en vermoord. Schrijver Jan Brokken maakte het boek De Rechtvaardigen en ontdekte dat Zwartendijk ervan langs kreeg. Brokken vindt dat het ministerie de nog levende nakomelingen van de diplomaat per brief excuses moet aanbieden. “Dat je op je donder krijgt voor het redden van Joden, is ongekend,” aldus de publicist. Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) was zelf ooit diplomaat en sluit zich daarbij aan. Hij zal een verzoek indienen bij minister Stef Blok (VVD) van Buitenlandse Zaken.
Zwartendijk, alias de Engel van Curaçao, wist aan het begin van de Tweede Wereldoorlog zeker 2.139 Joden uit Polen naar de Antillen te verplaatsen door voor deze mensen visa voor Curaçao uit te schrijven. Op die wijze creëerde hij een vluchtroute voor Poolse Joden die vanuit hun vaderland naar Litouwen waren gevlucht. Hij zou met gevaar voor eigen leven tussen de drieduizend en de tienduizend Joodse levens hebben gered. Zwartendijk kreeg na 1945 van een topambtenaar van minister Joseph Luns (KVP) van Buitenlandse Zaken te horen dat hij niet conform de consulaire richtlijnen had gehandeld. Zodoende kwam hij nooit in aanmerking voor een Koninklijke onderscheiding. Dochter Edith (91) zag hem aangeslagen thuiskomen. “Die onderscheiding kon hem niks schelen. Maar dat hij een uitbrander kreeg, vond hij vernederend,” aldus de dochter.
De route die Zwartendijk bedacht voor Poolse Joden die naar Litouwen waren gevlucht, liep over de Trans Siberiëlijn en van Vladiwostok naar Japan. De diplomaat schreef visa uit en werkte samen met zijn Japanse collega. Vanuit Kobe konden de Joden de oversteek maken naar Curaçao. Ook mochten ze vanuit die stad naar Sjanghai reizen. De Sovjets hielden het consulaat van Nederland en dat van Japan nauwlettend in de gaten, zo blijkt uit het KGB-dossier van Zwartendijk, alds Brokken. In de archieven van het politbureau bevindt zich een persoonlijk briefje van Sovjetdictator Jozef Stalin over de vraag wat de Sovjetunie aan moest met de ‘Litouwse Joden die met de Trans Siberië Express’ reisden. ‘Toestaan,’ schreef Zwartendijk. Brokken: “In april 1940 werd door de Russen al gezegd: hier valt geld aan te verdienen.”
