Rabbijn PIG maakt excuses voor ‘Spinoza-brief’ en krijgt waarschuwing

Rabbijn Joseph Benjamin Serfaty en chacham Pinchas Toledano van de Portugees-Israëlietische Gemeente (PIG) hebben het College van Parnassim (lees: bestuur) van hun gemeente excuses aangeboden voor de wijze waarop ze de omstreden ‘Spinoza-brief’ naar buiten hebben gebracht, maar blijven achter de inhoud ervan staan. Het bestuur heeft Serfaty een waarschuwing gegeven. Dat blijkt uit een mail aan de PIG-leden van het bestuur dat in handen is van Jonet.nl. en die later op de site van de PIG gepubliceerd is. De bestuurders leggen daarin verantwoording af aan de achterban over wat er in de afgelopen twee dagen is gebeurd. Ze betuigen spijt over de gang van zaken. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat ook rabbijn Toledano een afwijzende brief heeft gestuurd.

Banbrief
Op zondag werd bekend dat de bekende Spinoza-onderzoeker Yitzhak Y. Melamed van de Amerikaanse Johns Hopkins University met een filmploeg wil langskomen in de Portugees-Israëlietische Synagoge (Snoge of Esnoga) en de Joodse bibliotheek Est Haim. Serfaty beval per brief dat hij daar niet mag komen vanwege een cherem op Spinoza. De zeventiende eeuwse filosoof werd in 1656 in de ban gedaan door de PIG en de huidige rabbijn zegt die lijn te volgen. Over zijn brief ontstond verbazing en verontwaardiging op sociale media. De volgende dag liet directeur Emile Schrijver van het Joods Cultureel Kwartier (JCK), de beheerder van het complex, weten niet blij te zijn met de brief van de rabbijn. Hij vindt die ‘volstrekt onacceptabel’. Het PIG-bestuur liet maandagavond aan de redactie weten overvallen te zijn door de brief.

Tik op de vingers
Uit het schrijven van dinsdag van het PIG-bestuur aan de leden blijkt dat rabbijn Serfaty een tik op de vingers van het bestuur heeft gekregen, maar dat de brief niet van tafel gaat. Ook staat in de tekst dat rabbijn Toledano, de chacham [groot Tora-geleerde en Sefardische opperrabbijn, red.] eveneens een brief naar Melamed heeft gestuurd, waarin hij meedeelde dat eerder al is besproken of de ban op Spinoza kan worden opgeheven en dat dat niet het geval is. Zodoende, stelt Toledano, mag Melamed het complex niet betreden. Hij doelt in zijn brief op een debat in de Rode Hoed, in 2015, waarin hij stelde dat de ban op Spinoza van kracht blijft.

Of de chacham ook een waarschuwing van het bestuur heeft gekregen, is onduidelijk. ‘Wij hebben beide rabbijnen geïnformeerd dat CvP [College van Parnassim of bestuur, red] over deze kwestie naar buiten zal treden en dat doen wij bij deze in eerste plaats naar u. Wij zijn niet blij met wat er gebeurd is want het genereert met name heel veel negatieve energie en geeft een negatief beeld van onze Gemeente’, schrijft het bestuur aan de leden, dat zegt transparant naar hen te willen zijn.

Tv-documentaire
Het PIG-bestuur ontving op maandag 22 november een verzoek van partner JCK voor filmopnames in onder meer de synagoge (Snoge of Esnoga) en bibliotheek Ets Haim. ‘De vraag was afkomstig van een Nederlands bedrijf dat een productie doet voor een tv-documentaire over Spinoza. Verzoeken voor filmopnames bereiken ons vaker en worden altijd op constructieve wijze samen met het JCK afgehandeld. Omdat het mede een verzoek betrof voor een interview met het rabbinaat, heeft het College van Parnassim (CvP) dit met positief advies bij het rabbinaat neergelegd. Het rabbinaat liet ons weten daarop terug te komen’, schrijven de bestuurders.

Op zondagavond verscheen de brief van rabbijn Serfaty aan Melamed op sociale media. ‘Het CvP was door het rabbinaat vooraf hier niet in gekend en dus onaangenaam verrast. Later op de avond ontvingen wij brieven van zowel de chacham als de rabbijn gericht aan prof. Melamed. Deze wetenschapper, in het dagelijks leven verbonden aan de John Hopkins Universiteit in de Verenigde Staten, speelt een belangrijk rol in de documentaire’, aldus het PIG-bestuur aan de leden. Uit de mail:

‘Op maandag 29 november hebben wij met het rabbinaat gesproken. Dat het rabbinaat niet aan een interview wil meewerken, is hun goed recht. Tijdens een in 2015 gehouden symposium had de chacham al het standpunt van het rabbinaat toegelicht, namelijk dat de ban op Spinoza gehandhaafd blijft. Het verzoek voor deze tv-opnames had geen zins de bedoeling om deze discussie weer over te doen. Daarom was het niet nodig dit nogmaals vanuit het rabbinaat te bekrachtigen en gaat het werkelijk alle perken te buiten om namens onze Gemeente naar buiten te treden en daarbij ook nog eens iemand ‘persona non-grata’ te verklaren. Bovendien, en belangrijker, valt dit niet onder de bevoegdheid van het rabbinaat’.  

Het PIG-bestuur deelde zijn rabbijnen mee dat het over deze kwestie naar buiten zou treden ‘en dat doen wij bij deze in eerste plaats naar u’. Zo schrijven ze: ‘Wij zijn niet blij met wat er gebeurd is want het genereert met name heel veel negatieve energie en geeft een negatief beeld van onze Gemeente. Het rabbinaat heeft excuses gemaakt voor de wijze waarop het de brieven naar buiten heeft gebracht, maar blijft achter de inhoud ervan staan. Wij hebben de rabbijn een waarschuwing gegeven en zullen de benodigde energie leveren om de samenwerking weer terug te brengen naar het gewenste niveau’.

‘Gedane zaken nemen geen keer’
Verder eindigt de mail met een gezamenlijke verklaring van het bestuur en het rabbinaat. Deze herhaalt in het kort wat al aan de leden is meegedeeld. Over de tv-opnames schrijven ze: ‘Helaas is in de interpretatie van dit verzoek tussen CvP en rabbinaat een communicatiestoornis ontstaan, waardoor het in plaats van in overleg bespreken, geresulteerd heeft in een directe reactie naar prof. Melamed. Het rabbinaat betreurt de ontstane commotie, maar is van mening dat het Snogecomplex niet de geschikte plaats is voor een documentaire rondom Spinoza en wil niet meewerken aan een interview.  CvP betreurt het dat prof. Melamed deze privécorrespondentie openbaar heeft gemaakt. Prof. Melamed is, zoals elke bezoeker aan ons complex, welkom ongeacht zijn of haar achtergrond en/of overtuiging.   Gedane zaken nemen geen keer, het handelen van het rabbinaat is en blijft de verantwoordelijkheid van CvP’. 

Het laatste woord?
Duidelijk is nu dat er een communicatiegebrek is geweest tussen het PIG-bestuur en het -rabbinaat. Nadat het JCK het verzoek van de tv-makers bij het PIG-bestuur had gelegd en die positief adviseerde aan de rabbijnen, gingen zij hun eigen gang. Zo stelden ze het bestuur niet op de hoogte van hun besluit om professor Melamed uit het complex te weren. En zodoende kon het gebeuren dat hun brieven aan de wetenschapper het bestuur niet bereikten. Mogelijk had niemand in het rabbinaal verwacht dat de brieven via social media op straat kwamen te liggen en dat de doos van Pandora zou open gaan. Zowel het PIG-bestuur als de JCK-directeur waren overvallen. Na een gesprek krijgt rabbijn Serfaty een waarschuwing. Toch is nu nog niet duidelijk wat er met Melamed gaat gebeuren. Mag hij het complex betreden of niet? Het rabbinaat zegt van niet en het PIG-bestuur zegt dat hij welkom is. Kortom: wie heeft het laatste woord in deze zaak?

Jonet.nl deed navraag bij JCK-directeur Schrijver. Hij gaat ervan uit dat Melamed weer welkom is ‘en dat er op korte termijn uitsluitsel volgt over de wijze waarop ook de documentaire doorgang zal vinden’.

Lees ook:
Omstreden ‘Spinozabrief’ van rabbijn vooraf niet bekend bij PIG-bestuur
De omstreden brief waarin rabbijn Joseph Benjamin Serfaty van de Portugees-Israëlietische Gemeente (PIG) een bekende Spinoza-onderzoeker in de ban deed, was niet bekend bij het College van Parnassim, ook wel het PIG-bestuur. Dat schrijft voorzitter Michael Minco in een verklaring aan Jonet.nl over de brief en de gang van zaken. Ook kan hij nog niet inhoudelijk op de brief ingaan, die binnen en buiten Joods Nederland veel stof doet opwaaien.