Geen onderzoek naar Joden door SCP in project over discriminatiegevoel

Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar het discriminatiegevoel onder Nederlanders. Allerlei groepen zijn onderzocht, behalve het Joodse smaldeel van de bevolking. Het SCP besteed in haar rapport wel aandacht aan antisemitisme en Joden, maar haalt daarvoor eerdere onderzoeken aan. Volgens het onderzoeksbureau was het aantal Nederlanders dat zich Joods voelt (circa 52.000) te klein om mee te nemen in het totale onderzoek. Groepen die wel zijn meegenomen zijn ouderen, vrouwen, Surinamers, Antillianen, Marokkanen, Turken, LHBTIQ’s en moslims als geheel.

Ontdekking
NIK-secretaris Ruben Vis dook in het rapport van het onderzoek ‘Ervaren discriminatie in Nederland II’, dat op 2 april uitkwam. Hij ontdekte dat Joden als groep niet zijn meegenomen in het onderzoek. Het SCP haalt wel het politieonderzoek uit 2018 aan waaruit blijkt dat acht procent van de discriminatiegevallen in Nederland te maken heeft met antisemitisme. “Dat is een ontzettend hoog aantal,” aldus Vis, die vaststelt dat het aantal antisemitische incidenten in relatie tot de omvang van de Joodse bevolkingsgroep verontrustend te noemen is.

Een schokkende conclusie
De politie registreerde in 2018 275 keer [2017: 284, red.] een melding of aangifte van discriminatie op grond van antisemitisme. Het aantal aangiften in verband met discriminatie op grond van moslimhaat bedroeg 137 [2017: 192, red]. Dit was acht en vier procent van het totale aantal politieregistraties om discriminatie. “Dat op zich is al een schokkende conclusie,” verklaart Vis. ‘Twee keer zo vaak aangifte van discriminatie met een antisemitisch karakter dan met een karakter van moslimhaat. Wie de aantallen Joden en moslims in Nederland naast elkaar legt, ziet dat er veertig keer zo vaak discriminatie met een antisemitisch karakter wordt geregistreerd dan met een karakter van moslimhaat.” 

‘Opvallend’
Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) is niet erg te spreken over de aanpak van het SCP. Onderzoeker Aron Vrieler noemt het ‘opvallend’ dat de onderzoekers zelf niets met antisemitisme hebben gedaan. “Gezien de gebruikte onderzoeksmethode is dit begrijpelijk, en in het rapport wordt duidelijk verklaard waarom ervaringen met antisemitisme moeilijk kunnen worden onderzocht. Toch wil ik hiermee aangeven dat ik het als een gemis zie dat het rapport geen nieuwe inzichten biedt in de gevolgen van antisemitisme, aangezien dit een van de meest voorkomende vormen van racisme is.” Hij vroeg het SCP waarom antisemitisme niet is gemeten en meegenomen in de resultaten. Het SCP antwoordt antisemitisme bij een vervolgonderzoek wel te willen meenemen, als het bureau in de toekomst met anderen methoden of onderzoeken werkt.

Stigmatiseringsladder
Een van de belangrijkste figuren in het rapport gaat over de ‘mate van ervaren negatieve bejegening en ongelijke behandeling, naar groep, totale Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder (in procenten)’. Daaruit blijkt dat zes procent van de ouderen in 2018 te maken heeft gehad met ‘een negatieve bejegening of ongelijke behandeling vanwege het feit dat ze oudere zijn’. Voor de andere onderzochte groepen groepen liggen de cijfers zo: christenen (achttien procent), vrouwen (22 procent), LHBTQI-personen (25 procent), moslims (44 procent), Surinamers (42 procent), Antillianen (43 procent ),Turken (46 procent ) en Marokkanen (vijftig procent). Op deze zogeheten Stigmatiseringsladder komen Joden dus niet voor.

Weggestopt in een noot
CIDI-onderzoeker Vrieler: “Het SCP had niettemin zijn best moeten doen om toch op de een of andere manier het antisemitisme mee te nemen in het onderzoek en in deze grafiek een plaats te geven.” Een oordeel over in welke mate Joden discriminatie ervaren wordt achterwege gelaten. Toch is daar in het rapport wel iets over opgenomen. Weggestopt in een noot concludeert het SCP: ‘Geprojecteerd op het assenstelsel van figuur 11.1 komt deze groep rechtsboven in de figuur uit, nabij andere groepen die veel discriminatie ervaren’.

Perceptie
Het SCP zegt ook iets over de perceptie van de bevolkingsgroepen ‘Marokkaanse en Turkse Nederlanders’ en ‘moslims’ rechtsboven op het assenstelsel van figuur 11.1. die elkaar ook deels sterk overlappen. ‘Zij hebben veel te maken met zowel negatieve bejegening als ongelijke behandeling. In de Nederlandse samenleving zijn zij sterk gestigmatiseerd en worden ze door een deel van de meerderheidsgroep als bedreigend ervaren. De dreiging heeft met name een culturele interpretatie, zoals een gepercipieerde botsing van waarden of de angst om een bepaalde culturele identiteit of manier van leven te verliezen’. Als antisemitisme zich ook rechts in het assenstelsel van figuur 11.1 bevindt, dan lijkt het erop dat deze perceptie ook voor Joden geldt. Een andere verklaring is in het SCP-rapport niet te vinden.

Dit stuk kwam tot stand in samenwerking met Ruben Vis.