‘September 5’, meer dan een reconstructie – filmrecensie

Filmjournalist Nico van den Berg ging voor Jonet.nl naar de speelfilm September 5, die verhaalt over de journalistieke kant van de gijzeling en het bloedbad van München 1972. ‘September 5 stelt prangende vragen over de rol van de journalistiek: waar ligt de grens tussen informeren en exploiteren? Wanneer wordt live-verslaggeving medeplichtigheid?’

Wat doe je als je als verslaggever plots geen sportwedstrijd meer verslaat, maar een gijzeling die als een keerpunt de geschiedenis ingaat? September 5, de nieuwe film van de Zwitserse regisseur Tim Fehlbaum, dompelt de kijker onder in de chaotische uren rondom de terroristische aanslag op de Israëlische atleten tijdens de Olympische Spelen van 1972 in München.

Maar in plaats van zich volledig te richten op de slachtoffers of de daders, zoomt de film in op de redacties van ABC Sports, die ongemerkt een sleutelrol speelden in hoe de wereld deze tragedie beleefde. Het resultaat is een zenuwslopend journalistiek drama dat niet alleen de morele dilemma’s van verslaggeving blootlegt, maar ook een pijnlijke realiteit schetst: wat de media toont, bepaalt hoe we ons geschiedenis herinneren.

Live uitzending

Op de vroege ochtend van 5 september 1972 drongen Palestijnse terroristen van Zwarte September het Olympisch dorp binnen en gijzelden elf Israëlische atleten en coaches. De wereld keek ademloos toe via de live-uitzendingen. Voor die tijd uniek: de Spelen van 1972 waren de eerste die satellieten konden gebruiken en zo live wereldwijd beelden konden verspreiden. De beelden van de gijzeling overschreden zo soms letterlijk de grens tussen observeren en deelnemen. De camera’s registreerden direct de paniek, de onderhandelingen en de dramatische climax op het vliegveld van Fürstenfeldbruck.

Dreiging

Hoewel de film zich richt op de journalisten en hun morele en ethische dilemma’s, is de dreiging voor de Israëlische sporters continu voelbaar. Door subtiele scènes – zoals een Joodse verslaggever die worstelt met zijn professionele neutraliteit of een redacteur die een telefoontje krijgt van bezorgde familieleden — herinnert filmmaker en scenarioschrijver Fehlbaum ons met de film eraan dat dit niet zomaar een nieuwsverhaal was. Dit was niet alleen een aanval op Israëlische burgers en Joodse atleten, maar ook op de Joodse gemeenschap wereldwijd. De nasleep ervan zou decennia later nog voelbaar zijn.

Mediakritiek

September 5 stelt prangende vragen over de rol van de journalistiek: waar ligt de grens tussen informeren en exploiteren? Wanneer wordt live-verslaggeving medeplichtigheid? En waar gaat journalistieke bevlogenheid en integriteit over in sensatiezucht en scoringsdrift?

Een van de meest beklemmende momenten in de film laat zien hoe de terroristen op televisie meekeken naar de acties van de Duitse politie en zo hun tactiek konden aanpassen. Een bizarre gewaarwording: door simpelweg te doen waar ze goed in waren, speelden de journalisten onbedoeld een rol in het drama dat zich voltrok.

Deze discussie voelt anno nu urgenter dan ooit. In een tijdperk waarin smartphones elk conflict in real-time streamen en nieuwsmedia onder druk staan om zo snel mogelijk te publiceren, laat September 5 zien dat journalistiek nooit neutraal is. Wat wordt getoond – en wat niet – bepaalt hoe geschiedenis wordt geschreven.

Spielberg

De aanslag van München is al vaker verfilmd, maar nooit op deze manier. Steven Spielbergs Munich (2005) volgde vooral de Israëlische vergeldingsacties, terwijl documentaires zoals One Day in September (1999) vooral focusten op de feiten van de gijzeling. September 5 kiest een andere invalshoek en laat zien hoe media een brug kan zijn tussen geschiedenis en beleving. Dat maakt de film verfrissend en huiveringwekkend relevant tegelijk,

Beklemmend

Met ijzersterk acteerwerk en een beklemmende regie is September 5 meer dan een reconstructie van een zwarte dag in de Joodse geschiedenis. Het is een indringende reflectie op hoe we als betrokken nieuwsconsument tragedies tot ons nemen en hoe de lens van de camera soms even bepalend is als de gebeurtenis zelf. Een film die niet alleen herinnert, maar ook confronteert.