Spinoza-onderzoeker in de ban bij Portugees-Israelietische Gemeente

Yitzhak Y. Melamed

Een professor van de gerenommeerde Johns Hopkins University die in Spinoza gespecialiseerd is en voor zijn werk opnamen wil maken in de Portugees-Israëlietische Synagoge (Esnoga of Snoge), mag daar niet naar binnen. Dat heeft de rabbijn van de Portugees-Israëlietische Gemeente (PIG) per brief bevolen. De brief circuleert onder andere rond op Twitter en roept veel verbazing en verontwaardiging op. De grond voor dit besluit ligt in de cherem die in de zeventiende eeuw door de PIG tegen filosoof Baruch de Spinoza is uitgevaardigd. Melamed mag zich dus bij zijn studieobject voegen.

Eeuwige ban
In de brief wordt wetenschapper Yitzhak Y. Melamed – ‘Charlotte Bloomberg Professor of Philosophy’ – door PIG-rabbijn Joseph Benjamin Serfaty meegedeeld dat hij niet in de Snoge mag komen. Hierin haalt hij de eeuwige ban aan die op 27 juli 1656 tegen Spinoza werd vervaardigd. ‘U heeft uw leven en werk gewijd aan het bestuderen van Spinoza’s verboden werken en de ontwikkeling van zijn ideeën. Uw verzoek om ons complex te bezoeken en om een film te maken over zijn Epicouros [filosofische afvallige, red.] in onze Esnoga en Jesjieve (Ets Haim) staat haaks op onze eeuwenoude halagische, historische en ethische traditie en is een onacceptabele aanval op onze identiteit en ons erfgoed’, schrijft de rabbijn.

Vervolgens komt Serfaty tot een conclusie: ‘Hierbij weiger ik u toegang en verklaar ik u tot persona non grata in het Portugese synagogecomplex. Ik wens u een betekenisvolle Chanoeka toe’. De brief is ondertekend en voorzien van een rabbinaal stempel en dat van de PIG. Het schrijven doet vooral buiten Joods Nederland veel stof opwaaien. Schrijver @BenJuda zette hem op Twitter, waarna hij door velen in Amerika werd geretweet of van commentaar werd voorzien. De verbazing is groot, omdat de meesten het besluit van de rabbijn niet van deze tijd vinden. Anderen zijn verontwaardigd en nemen het voor Melamed op.

Onderzoeker naar Spinoza
Yitzhak Y. Melamed is een Israëlisch-Amerikaanse filosoof en een vooraanstaand geleerde van Spinoza en moderne filosofie. Hij is verbonden aan de Johns Hopkins University in Baltimore, heeft een master in geschiedenis en wetenschapsfilosofie van de Universiteit van Tel Aviv en een doctoraat in de filosofie van de Yale University. Melamed won tal van beurzen en fellowships, waaronder de Fulbright, American Academy for Jewish Research, Mellon, Humboldt, NEH en ACLS-Burkhardt Fellowships. Hij gaf masterclasses aan de Universiteit van Toronto, École normale supérieure de Lyon, de Peking University en de École des hautes études en sciences sociales. Zijn bekendste werk is Spinoza’s Metaphysics: Substance and Thought.

‘Ketterijen’
Baruch de Spinoza was een zeventiende eeuwse filosoof van Sefardische komaf. Hij was een voorvechter van brede tolerantie en hij vond dat Kerk en staat totaal van elkaar gescheiden moesten blijven. Spinoza brak met het idee van een bovennatuurlijke macht van God en sprak van een opperwezen dat gelijk staat aan de natuur (Deus sive Natura). Met zijn denkbeelden schiep hij een fundamenteel nieuwe visie op de mens, God en het universum, maar maakte hij ook vijanden. In 1656 deed de PIG hem in de ban en werd hij uit de gemeenschap verstoten. De tekst van de cherem die over hem is uitgesproken spreekt van ‘afschuwelijke ketterijen’ en ‘monstrueuze daden’.

Categorie: | |

Home » Nieuws » Spinoza-onderzoeker in de ban bij Portugees-Israelietische Gemeente