Standford University koopt omstreden nazi-verzameling van Gerd Heidemann

Het Hoover Institute van de Stanford University heeft de omstreden nazi-verzameling aangekocht van de Duitse journalist Gerd Heidemann. Omstreden, want het was Heidemann die in 1983 ‘de dagboeken van Hitler’ aan de wereld presenteerde, die later vals bleken te zijn. Desalniettemin hield de Duitser zijn verzameling bijeen en vorige week verkocht hij die aan de Amerikanen, die daarmee de grootste nazi-verzameling ter wereld in handen krijgen. Alles is gecontroleerd op echtheid, zo meldt NRC.

Omvangrijk archief

Voor de geschiedschrijving over het nationaalsocialisme, het Derde Rijk en de Holocaust is de verzameling van Heidemann van groot belang. De collectie bevat immers circa zevenduizend mappen met papieren, ruim honderdduizend foto’s en zeker zevenhonderd opnamen van interviews met nazi-kopstukken. Heidemann (91) legde zijn omvangrijke archief gedurende zijn lange carriere aan. De in 1931 geboren journalist werkte vanaf 1955 jarenlang voor het Duitse weekblad Stern, waar hij begin jaren tachtig een maandsalaris van ruim 12.000 euro opstreek. Hij was een sterverslaggever.

Voor de gek gehouden

Indertijd kocht Heidemann van zijn collega Konrad Kujau voor 9,3 miljoen D-Mark de dagboeken van Hitler. Hij openbaarde die in 1983, maar algauw bleek dat deze vals bleken te zijn. De door Kujau gefopte Heidemann kwam in opspraak, belandde kort in de gevangenis en leefde na zijn vrijlating veertig jaar lang van een uitkering. Echter, zijn omvangrijke verzameling van documenten en interview over en met nazi’s bewaakte hij goed. Dit archief is immers van onschatbare waarde voor wie in de toekomst meer wil weten over het Duitsland van de jaren dertig en veertig van de 20ste eeuw.

Echtheidcontrole

Om te voorkomen dat zijn collectie na zijn dood middels een veiling verspreid zou raken en wie weet in handen van neo-nazi’s zou komen, heeft het Hoover Instituut een onbekend bedrag betaald om alle spullen naar Californië te halen en (digitaal) beschikbaar te laten stellen voor wetenschappelijk onderzoek. Wel moesten alle stukken worden gecontroleerd op echtheid om een herhaling van de affaire uit 1983 met ‘Hitlers dagboeken’ te voorkomen.

Fotografisch geheugen

Het onderzoek werd uitgevoerd door hoogleraren Ulrich Schlie van de Universiteit van Bonn en Thomas Weber van de Universiteit van Aberdeen. Die laatste sprak met Heidemann, die een fotografisch geheugen bleek te hebben. “Ik vroeg hem op een gegeven moment of er ook materiaal was dat betrekking had op de Sjoa,” zegt Weber tegen NRC. “Hij zocht een paar minuten en kwam toen op de proppen met een cassettebandje met daarop een interview met een hoge SS’er dat hij in 1977 gehouden had. Die man leed aan terminale keelkanker en was daardoor heel slecht te verstaan. Daarom had Heidemann nooit de moeite gedaan het bandje uit te werken, maar hij vertelde me dat hij nog precies wist wat er gezegd was.”

Bevel tot Endlösung

De herinneringen van de hoogbejaarde Heidemann bleken goed te kloppen: het gesprek met de SS’er bevatte inderdaad informatie over de Sjoa, belangrijke informatie zelfs. Omdat Hitler spaarzaam was met het op schrift zetten van verregaande bevelen, zoals hij dat in 1939 deed om verstandelijk gehandicapten te laten vermoorden, waren de interviews met nazi-bonzen waardevol om zo te kunnen bevestigen of hij ook het bevel tot de Endlösung had gegeven, aldus Weber. “Daarom zijn getuigenissen van hoge nazi’s die erbij waren eind 1941, begin 1942 van groot belang om de geschiedenis te reconstrueren.”

Smoking gun

Weber stelt vast dat er getuigenissen over waren tijdens de Neurenberger processen, maar vindt het interview dat Heidemann in 1977 met oud-SS’er Streckenbach had het ultieme bewijs. “Hij was stervende en had geen reden om te liegen. Voor mij als historicus is dit een smoking gun, die samengaat met de bewijzen van de rechtszaak tegen Einsatzgruppen.” Heidemann interviewde onder meer oorlogsmisdadiger Klaus Barbie, de ‘slachter van Lyon’. Hij was verantwoordelijk voor de dood van vele Joden en verzetsstrijders, en hield ook in Nederland huis. Barbie bevond zich tijdens het gesprek in Zuid-Amerika.

Rauter

Onderzoeker Weber heeft ook brieven gezien van Hanns Albin Rauter, de hoogste SS’er in Nederland, aan diens vrouw. “Nederlandse historici moeten straks maar bekijken of die nieuwe informatie bevatten,” zegt hij tegen de krant. Omdat Heidemann alle stukken op chronologische en niet op thematische en alfabetische volgorde heeft gerangschikt, kan het jaren duren voordat het archief echt goed inzichtelijk wordt. “Pas als we alles gelezen hebben, kunnen we concluderen of er nieuws in zit, of dat het overeenkomt met wat deze mensen elders hebben gezegd. Als je bedenkt dat het met die toevalstreffer van Streckenbach al meteen raak was, heb ik goede hoop.”

Lees ook:
Gemeente Amsterdam tegen HarperCollins: ‘schrap ons uit het Anne Frank-boek’
De gemeente Amsterdam eist van uitgeverij HarperCollins dat zij wordt geschrapt uit de Engelstalige versie van ‘Het verraad van Anne Frank’, het omstreden boek waarin een Cold Case Team onderzoek deed naar wie het meisje in de jaren ’40-’45 heeft verraden. Het college schrijft in een brief aan de Brits-Amerikaanse uitgever dat de gemeente niet langer bedankt wil worden in dit boek voor haar ‘inhoudelijke bijdrage’. Verder blijkt dat de geldsteun die de gemeente gaf aan Proditione Media niet terug te vorderen valt.