Joram Baruch zoekt foto’s van Joodse kinderen van voor 1940. Wie helpt hem met zijn kunstproject?

Kunstenaar Joram Baruch werkt sinds een jaar aan een omvangrijk project: Het vereeuwigen in schilderijen van Joodse kinderen van vlak voor de Sjoa. Hij doet dat aan de hand van foto’s, vaak nog een van de weinige tastbare herinneringen aan deze jonge mensen van weleer. Titel van het project: ‘Ze hadden geen idee wat de toekomst hun zou brengen’. Precies een jaar geleden deed Baruch een oproep op Jonet.nl en sindsdien heeft hij veel stappen kunnen maken. Maar hij is er zeker nog niet. “Het gaat me écht om kinderen van vóór 1940.”

Hoe ben je op het idee gekomen om deze portretten te maken? 

“Bijna een jaar geleden werd ik uitgenodigd om mee te doen aan een expo genaamd Queens. Toen kwam ik op het idee mijn moeder, beetje mijn Queen, van een zwart wit fotootje uit 1936 na te schilderen. Op die foto is zij drie jaar oud. Ze zag er zo onschuldig uit en had geen idee wat de toekomst haar zou brengen. Negen jaar later zou ze als weeskind de oorlog uitkomen, omdat haar ouders in Auschwitz waren vermoord.”

Wat heb je ervan gemaakt? 

“Ik besloot er een heel kleurrijk schilderij van te maken om te laten zien dat mijn moeder toen heel vrolijk in het leven stond. Vervolgens kwam ik op het idee om ook andere kinderen uit die tijd te portretteren, in kleur, gewoon hoe ze waren. Gewone kinderen, net zoals wij vroeger waren. Naïef en vaak vrolijk spelend, totaal niet bewust van wat er in de grote mensenwereld speelde.” 

Vorig jaar deed je een oproep op Jonet.nl aan iedereen met kinderen uit de Holocaust (van voor de oorlog) om foto’s in te sturen, zodat jij deze kinderen voor de eeuwigheid in schilderijen kon vatten. Hoe is het sindsdien gelopen?  

“Ik heb hele lieve brieven en foto’s ontvangen van nabestaanden en daarvan een aantal mooie portretten kunnen maken. Vooral de verhalen erbij zijn vaak hartverscheurend.  Bij elk portret komen die heel heftig binnen.  En ik doe gemiddeld een week of drie over zo’n portret, dus dat blijft bij mij wel hangen. Helaas krijg ik veel foto’s van kinderen van na 1940, ook met de davidster opgenaaid, maar ook van baby’s en dat is niet de bedoeling. Het gaat me écht om kinderen van vóór die donkere periode. Als ik kon zou ik echt van elk kind een portret maken, maar daar moet ik helaas een lijn trekken. Ik heb een hoop foto’s uit archieven, maar het liefst zou ik ze natuurlijk van nabestaanden ontvangen, dat maakt het een stuk persoonlijker. 
Tot nu toe zijn tien portretten klaar.”

Je hebt tijdens dit project nieuwe ervaringen opgedaan, zoals een lezing op 4 mei in de Ten Club in Amsterdam. Hoe ging dat? 

“Het begon nadat Roos Elkerbout mij belde om een reportage over mijn project te maken voor NH Nieuws, waar ik overigens super dankbaar voor ben. Dat item werd weer opgepikt door de organisatie van Ten Club, die mij zodoende vroegen om een aantal [zes stuks, red.] schilderijen te exposeren en op 4 mei de verhalen met het publiek te delen. Hun gebouw, op Nes 116, is een voormalig onderduikadres. Vroeger was het de Mayer & Co. Tabak-handel, met allerlei verborgen ruimten. Dus is het een behoorlijk beladen plek.”  

Dat moet een bijzonder moment zijn geweest.

“Jazeker. Omdat mijn schilderijen in verschillende ruimten in het pand hingen, heb ik de hulp ingeroepen van onder andere mijn zus Lillan Baruch , maar ook Florine Vermaas en Elise Bramca Hamersma, om de verhalen bij de schilderijen van hun familieleden te vertellen. Het was voor mij een van de meest aangrijpende lezingen en exposities die ik ooit heb mogen doen. Ben er nog steeds heel erg van onder de indruk.”

Maar er was ook interesse uit Joods Venetië en uit de Verenigde Staten. Wat is er gebeurd? 

“Een kennis van mij was op vakantie in Venetië en ging daar de Joodse wijk in, waar veel galeries zijn. Ze vertelde een galeriehoudster over mijn project en liet foto’s zien. Vervolgens kreeg ik een aantal weken later een mail of ik ook zo’n project voor de kinderen uit Joods Venetië wilde opzetten. Ik kan natuurlijk geen nee zeggen, maar ze moeten wel even wachten tot ik met het Nederlandse project klaar ben. Verder kreeg ik vanuit New York een onverwachte mail van een bekende galerie of ik dit project daar zou willen exposeren. Ze hadden de reportage van Roos Elkerbout gezien en waren erg onder de indruk. Ik hoop dat eind 2024 te kunnen realiseren.”

Hoe heeft georganiseerd Joods Nederland op jouw project gereageerd?

“Wat zal ik zeggen: de directeuren van een aantal Joodse instellingen waren allemaal razend enthousiast, maar hun curatoren een stuk minder. Van de één, een museum, kreeg ik te horen dat ik niet bekend genoeg was, dus geen publiekstrekker, en dat mijn project er eentje zoals vele anderen was. De andere durfde het niet aan omdat ze vond dat het project als tentoonstelling te veel emoties zou losmaken bij de vaste bezoekers van die instelling. Weer een ander stuurde me naar een volgend herinneringscentrum, omdat het daar beter zou passen. Van alle andere Joodse instellingen die ik heb aangeschreven, een stuk of twintig, heb ik nooit antwoord gehad.” 

Goh. Was het misschien een kwestie van smaak? 

“Ik weet het niet. Ik denk dat ik toch echt wel een uniek project heb bedacht. Kijk, ik financier alles zelf en wil eigenlijk de schilderijen helemaal niet verkopen. Het enige wat belangrijk is, is dat de kinderen die ik portretteer nooit vergeten worden. Mijn keuze om er 24 te maken is misschien niet eerlijk naar al die andere kinderen maar ik moet een grens trekken. Dat van die instellingen, heeft niks met smaak te maken, want de meesten die ‘nee’ zeiden hadden nog geeneens een schilderij gezien. Wie is die Joram Baruch? Ik denk dat ik niet interessant genoeg ben en dat dat de enige reden is.” 
 
Je hebt dus nog wel een aantal foto’s nodig om het project te vervolmaken  

“Absoluut. Foto’s én verhalen. Ik heb nu tien schilderijen klaar en mijn doel is dus om er 24 te maken. En zonder verhaal geen schilderij, anders klopt het project niet meer.”

Je wil dus graag een nieuwe oproep doen. Waar ben je nog écht naar op zoek? 

“Ik zoek afbeeldingen met verhalen van kinderen van voor de oorlog tussen 1930 en 1940 in. Het liefst gewoon op straat, spelend thuis of ergens buiten. Het gaat mij om kinderen van tussen de twee en twaalf jaar oud. Iedereen mag zijn foto’s en verhalen mailen naar: jorambaruch@gmail.com. Kijk ook even op mijn website, zou ik zeggen. De schilderijen zullen hoogstwaarschijnlijk eind 2024 ergens ter wereld tentoongesteld worden, wie weet dus in New York.”

Lees ook:
My mother, my queen – gastcolumn Joram Baruch
‘Een paar weken geleden werd ik gevraagd om een bijdrage te leveren aan een expositie in de Amsterdamse Go Galerie met de titel Queens. Het mocht alles zijn als het maar een queen was, een koningin of zelfs de wijk Queens. Een tijd lang dacht ik een goede vriend die zo nu en dan als travestiet onder de naam Snorella optreedt, te schilderen. Maar ik vond dat nogal cliché, dus besloot ik iets heel anders te doen en hoopte dat de galerie er uiteindelijk blij mee zou zijn…’