Vakantievragen en raadsels – column Raya Lichansky

Na een bewogen jaar waarin grote beslissingen werden genomen, onze keuken ingrijpend werd verbouwd en lichte maar toch hinderlijke lichamelijke ongemakken het leven soms minder aangenaam maakten; trokken we op 18 juni de voordeur achter ons dicht en zetten we koers richting het zuiden. Eerste stop: het verbluffend prachtige Pairi Daiza, de mooiste dierentuin van Europa, waar we in anderhalve dag een wereldreis maakten.

Vichy

Twee overnachtingen later streken we neer in de Allier, niet ver van Vichy waar we logeerden bij een dierbare vriendin. Vichy is, naast de talrijke geneeskrachtige minerale bronnen, vooral bekend als de hoofdstad van Vichy-France tijdens de Tweede Wereldoorlog waar in juni 1940 nationale held maarschalk Philippe Pétain werd aangesteld als staatshoofd. Hij is de geschiedenis onder meer ingegaan als oppercollaborateur, die het leven zowel Franse als naar Frankrijk uitgeweken buitenlandse Joden steeds moeilijker en onveiliger maakte. In ons korte bezoek aan Vichy vonden we hiervan niets terug.

Kruispunt

In de Lubéron, onze langste pleisterplaats, verbleven we in de streek waar de okerkleurstoffen gewonnen worden. We waren daar al meerdere keren en kenden de meeste plaatsjes en weggetjes goed. Dàchten we, want hoezo staat op het kruispunt op de weg tussen Saint-Saturnin en Apt een bord met daarop Quartier La Croix Juive?

Apt ligt 34 kilometer ten zuidoosten van Carpentras waar zich de oudste synagoge van Frankrijk bevindt die nog altijd in gebruik is. We bezochten dit prachtig, in volle glorie gerestaureerde gebouw al eens. Het lijkt me niet zo’n rare gedachte dat ook in Apt ooit Joden hebben gewoond, want waarom zou je anders zo’n naam bedenken?

Baigneux-les-Juifs

Voor de terugreis kozen we een route touristique en kwamen we door Baigneux-les-Juifs, een gehucht ten noordwesten van Dijon in de Bourgogne. De naam verwijst naar de Joden die zich er in de 13de eeuw mochten vestigen en er een bloeiende gemeenschap vormden – Wikipedia schetst een bewogen geschiedenis die minder dan anderhalve eeuw zou duren. Volgende keer stappen we uit om beter rond te kijken.

Tjerkwerd

Onze 22 vakantiedagen waren voorbij gevlogen, maar kregen een onverwacht staartje toen we met een vriendin uit Amsterdam een tochtje maakten in de buurt van Leeuwarden. In Tjerkwerd bleek de theetuin annex brocante gesloten, maar de ‘tsjerke’ was ‘iepen’. Naast het pad over de begraafplaats blijkt een goed onderhouden grafsteen te staan met een Davidsster – dat valt op tussen al die Friese namen en Bijbelse teksten: ‘Is thuis gehaald onze lieve moeder oma en grootmoeder Helena Baarda-Preger *20-9-1927 – †11-2-2009’.

In de fraaie kleine Sint-Petruskerk, in de 12de eeuw begonnen als katholieke kerk, vind ik het boek Opdat wij niet vergeten, oorlogsslachtoffers uit Tjerkwerd, geschreven door Gerben D. Wijnja. Deze kleine gemeente aan de Workumertrekvaart bood onderdak aan Justin Gerstner (1921-1944), een Joodse onderduiker die zijn reputatie als held met de dood heeft moeten bekopen.

Zoveel vragen en raadsels en zoveel verwondering: deze vakantie is nog lang niet voorbij!

Lees ook:
Thuiskomen – column Raya Lichansky
‘Iets zijn wat je nooit geweest bent, of: iets worden wat je altijd al was?’ Misschien moet ‘je’ hier vervangen worden door ‘ik’, waarmee deze column meteen een heel persoonlijk verhaal wordt. Tijdloos, maar ook actueel. En ‘iets’: dat is Joods, in de zin van identiteit, affiniteit, en dat niet te omschrijven gevoel van thuis horen, nee, van thuis zíjn...’