Vertrekkende Kaag en Joods Nederland: een lastige relatie

Demissionair minister Sigrid Kaag (D66) van Financiën vertrekt uit het kabinet en Nederland. De politica gaat zich per 8 januari 2024 inzetten als speciaal VN-coördinator voor Humanitaire Hulp en de Wederopbouw van Gaza. Kaag heeft werkervaring in het Midden-Oosten en heeft in Israël gewoond. Na haar komst naar Nederland, in 2017, heeft het nooit echt geboterd tussen haar en de Joodse gemeenschap. De scepsis onder velen was groot vanwege haar huwelijk met een oud-Fatah-minister en door een Palestijnse terreurdaad die aan haar werd gelinkt.

Koninklijk ontslag

De politica, die tevens vicepremier is, heeft de koning om haar per 8 januari ontslag te verlenen. Het Kabinet van de Koning heeft dit inmiddels bevestigd. ‘Afgelopen zomer heb ik mijn vertrek uit de Nederlandse politiek al aangekondigd. Dit moment is sneller dan voorzien’, schrijft Kaag op Instagram. Demissionair premier Mark Rutte (VVD) noemt de VN-benoeming van Kaag ‘goed nieuws’. Rutte op X: ‘Ik ben ervan overtuigd dat Sigrid Kaag de kennis en ervaring meeneemt deze taak als geen ander te vervullen’.

Kaag zelf zal er vol voor gaan. ‘Vrede, veiligheid, en rechtvaardigheid zijn altijd mijn drijfveren geweest. Het is eervol dat de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, mij heeft verzocht de belangrijke taak als Speciaal Humanitair en Wederopbouw Coördinator voor Gaza op me te nemen, in navolging van VN Veiligheidsraadsresolutie 2720. Ik heb deze bijzondere opdracht aanvaard in de hoop een bijdrage te leveren aan een betere toekomst’, schrijft ze.

D66-voorman Rob Jetten is eveneens positief. Deze rol past haar als gegoten, zegt hij. ‘Het is een geweldig belangrijke opdracht om het lot van de inwoners van Gaza te verbeteren. Rond de twee miljoen inwoners zijn ontheemd, het is praktisch nergens veilig en hongersnood dreigt. Hopelijk kan Sigrid een waardevolle bijdrage leveren aan het verlichten van het lijden in Gaza. Ik wens Sigrid veel succes en kracht’, aldus Jetten in een verklaring aan de achterban.

Gehaald

Sigrid Kaag werd in 2017 naar Nederland gehaald door toenmalig D66-leider Alexander Pechtold en zijn rechterhand, partijman Frans van Drimmelen. Ze werkte sinds 1994 in het Midden-Oosten voor de VN in verschillende functies. Op het moment van haar terugkomst naar Nederland werd Kaag getipt als minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet Rutte III, waar D66 deel van zou gaan uitmaken. De diplomate moest echter genoegen nemen met de post Ontwikkelingssamenwerking (OS) en Buitenlandse Handel (BH).

In haar nieuwe functie kreeg Kaag te maken met Israël en de Palestijnse gebieden, waar beide onderdelen (OS en BH) terug kwamen. Vanuit Joods Nederland werd zij door velen met argusogen bekeken, omdat ze getrouwd is met de voormalige Palestijnse schaduwminister voor Gezondheidszorg Anis al-Qaq, met wie ze vier kinderen heeft. Ze trouwde in 1993 met hem in Jeruzalem en verloor nadat haar huwelijk bekend werd bij Buitenlandse Zaken haar vertrouwensfunctie. 

Kaag gaf een lezing bij het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) en nam zo bij een deel van georganiseerd Joods Nederland de scepsis weg. Echter, pro-Israël-opiniemakers en van rechtse Joodse opiniemakers in Nederland en Israël bleven haar wantrouwen. Dat kwam onder meer vanwege een foto van haar, haar man en kinderen met PLO-leider Yasser Arafat, maar ook door een terreurzaak die lang doorzeurde en het imago van Kaag in Joods Nederland geen goed deed.

Terreuraanslag

De critici houden Kaag mede verantwoordelijk voor een aanslag van terreurgroep PFLP, in 2019. Daarbij werd een Israëlisch meisje van zeventien vermoord. De daad werd gepleegd door twee medewerkers van het UAWC, een Palestijnse landbouworganisatie. Kaag bepaalde dat er een onderzoek moest komen naar het UAWC en de vermeende banden met het PFLP. Zij zette de financiering tijdelijk stop en wachtte het onderzoek af voor haar finale besluit.

Nadat het eindrapport in 2022 bewees dat er een connectie was, werd de geldsteun definitief gestopt. Kaag was toen al minister van Financiën in het huidige kabinet. Volgens de critici had zij de geldkraan meteen moeten dichtdraaien. Toen het Centraal Joods Overleg (CJO) afgelopen nazomer bekendmaakte dat Kaag de jaarlijkse Kristallnachtlezing zou geven, waren de rapen gaar. Onder meer Geert Wilders (PVV) gaf haar een veeg uit de pan en ook werd er een petitie opgezet tegen haar komst naar de Snoge.

De ophef rond Kaag’s lezing verstomde na de terreuraanslag van 7 oktober door Hamas in Israël. Haar optreden op de herdenking van Kristallnacht ging door. Na afloop zei ze tegen Jonet.nl: “Ik ervaar het ook als een morele plicht om hier te staan en nu ik nog de verantwoordelijkheid vanuit het kabinet om dat uit te dragen.” Ze wil graag terugkeren in Joods Nederland. “Als men mij vraagt, ben ik altijd zeer gewillig om te komen. En vergis je niet: ik heb veel Joodse vrienden in Nederland en de wereld. Ik kom gelukkig vaker in een synagoge of bij een bat of bar mitswa.”

Hoe nu verder?

Kaag zal op 8 januari 2024 aan de slag gaan. Van haar wordt verwacht dat ze de humanitaire hulp voor de Gazanen gaat coördineren en, als de oorlog voorbij is, daarna de wederopbouw. Ze zal moeten samenwerken met Israël, dat van Gazastrook een gedemilitariseerde zone wil maken, zo mogelijk een protectoraat. Ook wordt ze deels verantwoordelijk voor het internationale hulpgeld. Een deel, 25 miljoen euro, kwam onlangs uit Den Haag toen zij demissionair minister van Financiën was. Volgens een van haar tegenstanders heeft ze dat geld naar Gaza ‘toe gesluisd’.